Protestants godgeleerde en oriëntalist (Bremen 9 Aug. 1603 - Leiden 5 Nov. i66gi, kwam als reeds gevormd oriëntalist in 1626 te Franeker, werd 1630 hoogleraar te Bremen, waar hij in zijn oratie de filologische studie verdedigde tegenover de scholastieke filosofie en dogmatiek, en keerde in 1636 voor de Oosterse talen te Franeker terug, waar hij 1642 professor in de theologie werd. Van hier ging hij in 1650 naar Leiden; ca 1669 ontbrandde de strijd tegen hem van de zijde van Voetius en Maresius.
Coccejus, tegenstander van het dogmatisch gezag der Synode over de Universiteit, inaugureerde een Bijbelexegese, die meer op het tekstverband dan op de dogmatische beginselen gebaseerd was. Het meest bekend is hij door zijn foederaal- of verbondstheologie, ontwikkeld in zijn Summa doctrinae de foedere et testamento Dei (1648), in verschillende commentaren op delen van de Bijbel, met name het boek Job en de Kleine Profeten en te vergelijken met de verbondenleer van Heinrich Bullinger. Coccejus onderscheidt drie verbonden: het verbond met Adam of verbond der werken, dat met Mozes, vóór, onder en na de wetgeving of het verbond der genade en dan in Christus het nieuwe verbond. Coccejus was een tegenstander in dit verband van de strenge Calvinistische predestinatieleer.
Zijn grote bestrijders waren Joh. Hoornbeek te Leiden en Voetius te Utrecht. Hij ontkende de ceremoniële betekenis van het sabbatsgebod voor de Christenen, hetgeen aanleiding gegeven heeft tot een hoogst verwerpelijke sabbatsstrijd.PROF. DR J. N. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK
Bibl.: Opera omnia, 8 t. ed. J. H. Coccejus (1669-’75).
Lit.: A. v. d. Flier, De Johanne Coccejo anti-scholastico (1859) ' A. Heid anus, De luctuosa calamitate quae anno 1669 civitatem Leidensem ... afflixit (1670); C. Sepp, Het godgeleerd onderwijs II (1874); Biogr.
Wb. v. Prot. Godgeleerden in Ned. II; Boeles, Friesl.
Hoogeschool II, 156-163; G. Schrenk, Gottesreich und Bund, vornehml. bei J. G. (1923); Reitsma-J. Lindeboom, Gesch. v. d.
Hervorming en de Hervormde Kerk, 4de dr. (1933) i.v.; H. B. Visser, De gesch. van den Sabbatsstrijd onder de Geref. in de 17de eeuw (1939).
