stad in het N. van Italië, aan de voet van de Lessinische Alpen en aan de linkeroever van de Adige, i oo km ten W. van Venetië, is hoofdstad van de gelijknamige provincie (3109 km2,'met 650 000 inw.) en telt (1951) 186 600 inw.
Verona heeft veel industrie (textiel, spoorwegmateriaal, papier, touw, leerwerk) en handel in wijn, marmer en fruit. De stad heeft geen universiteit, maar bezit een academie voor schilderkunst, een stedelijk museum en een museum voor oudheden. Zij is een gewichtig kruispunt van spoorwegen naar de Brennerpas, Milaan, Bologna en Venetië.
Verona bezit uit de Romeinse tijd een groot, goed bewaard amphitheater, de Arena (eind 1ste eeuw n. Chr.), waar ’s zomers nog voorstellingen gegeven worden. Verder de Porta dei Borsari, met een boog in twee verdiepingen (iste eeuw) en de resten van een theater uit de tijd van Augustus, waarbinnen in de 12de eeuw een kleine kerk gebouwd is. De vorm van het Forum is nog bewaard gebleven in de schilderachtige Piazza delle Erbe, waar onder enorme parasols thans groente en fruit verkocht worden.
Uit de 12de eeuw stammen de later zeer verbouwde Dom en ook de S. Zeno (1117-’38), een van de fraaiste eri meest gaaf bewaarde Romaanse kerken in Italië. Haar gevel wordt geflankeerd door een Campanile uit de 11de/12de eeuw en een gekanteelde toren uit de 14de eeuw. Interessant is het portaal van de voorgevel met sculpturen uit de 12de en prachtige bronzen deuren met reliëfs uit de 11 de en 12de eeuw. Het interieur heeft drie schepen en verhoogd koor met balustrade, waarop zich een Christusbeeld en apostelbeelden uit de 13de eeuw bevinden. Op het hoofdaltaar staat een grote triptiek van Mantegna. De fraaie kloostergang is Romaans (1123).
Uit de Gothiek dateert de prachtige S. Anastasia (1290-1323, I422-’8I) met fresco’s van Altichiero, Pisanello en Mantegna. Eveneens Gothisch is de S. Bernardino, waarin de Cappella Pellegrini van Sanmicheli (1557)- De S. Fermo Maggiore bestaat uit twee kerken boven elkaar uit de 11de en 13de eeuw. In de bovenkerk hangt de Annunciatie van Pisanello.
Tot de belangrijkste monumenten behoren de graven van de Scaligeri uit de 14de eeuw, versierd met beeldhouwwerk: telkens een ruiterfiguur op hoog portament. Het ruiterbeeld van Gan Grande is een copie (origineel in het museum). Belangrijke profane gebouwen zijn het Palazzo del Commune, met de Torre dei Lamberti (1172), il Tribunale (14de eeuw), Palazzo del Governo en Loggia del Gonsiglio van Fra Giocondo (1493), alle gelegen aan de Piazza dei Signori. In het Castel Vecchio van Can Grande II (1357) is het museum ondergebracht, dat mooie schilderijen bezit. Verona is de geboorteplaats van Paolo Veronese, van Fra Giocondo en Sanmicheli, van welke laatste men de Palazzi Canossa (1537); Bevilacqua (1540); Malfatti (1550) en Pompei (1550) vindt en de volgende poorten: de Porta Nuova (1530), Palio (1547) en Stupa (1557). De gecreneleerde Scaligerbrug, Ponte Pietra, over de Adige, is in Wereldoorlog II zeer beschadigd, doch thans hersteld. In de stad vindt men ook het legendarische huis en het graf van Shakespeare’s Julia.
GESCHIEDENIS
De oorsprong van Verona is onzeker. Van 89 voor Chr. af was het een Romeinse kolonie. De Oostgotische koning Theodorik de Grote resideerde behalve te Ravenna ook te Verona dat ook residentie werd van de Lombardische en Frankische koningen. Sedert 1107 was Verona een stad met eigen bestuur. In de tijd van Frederik I Barbarossa maakte het deel uit van het Lombardische stedenverbond. Van 1227-1259 stond het onder het Ghibellijnse partijhoofd Ezzelino da Romano en daarna tot 1387 onder de familieheerschappij der Della Scala’s (Scaligeri), onder wie het zijn grootste bloeiperiode kende.
Tot 1404 was het vervolgens Milanees en eindelijk tot 1797 Venetiaans bezit. Toen kwam het aan Oostenrijk. Na korte tijd (1806-1814) tot het Napoleontisch koninkrijk Italië behoord te hebben, was het tot 1866 wederom geannexeerd bij het Oostenrijkse Lombardisch-Venetiaanse koninkrijk, waarvan het een van de belangrijke vestingen was. Na 1866 was het Italiaans.
Lit.: G. Cipolla, Compendio della storia pol. di V. (Verona 1899); A. M. Allen, A History of V. (London 1925); L. Simeoni, V. (Roma 1926); G. Benassuti, Storia degli Scaligeri (Roma 1936); W.
Hagemann, Die Entstehung der Scaligersignorie, I (1937) J A. Wiel, The Story of V., 2 dln (1902, Med. Towns Series); G. Biadego, V. (Bergamo 1909, Coll. Italia artistica).
Congres van Verona
(20 Oct. - 14 Dec. 1822), Europese conferentie, besloot aan Frankrijk (minister van Buitenlandse Zaken: Chateaubriand) opdracht te verstrekken de Spaanse reactionnairen, die in verzet waren gekomen tegen de onhandige liberale regering, te hulp te komen. Engeland (minister van Buitenlandse Zaken: Canning) werkte zoveel mogelijk tegen, maar de Oostenrijkse kanselier Metternich, bevreesd voor te nauwe samenwerking tussen Frankrijk en Rusland, dreef door. Het gevolg was de Franse expeditie van 1823 (z Spanje, geschiedenis). Tevens kwam hier de zaak der Grieken ter sprake, die in 1821 in opstand waren gekomen tegen de Turken. Rusland nam genoegen met de Turkse belofte van vrije uitoefening van godsdienst voor de Grieken, wier afgevaardigden (Andreas Metaxas en Germanos, bisschop van Patras) niet werden ontvangen. Alexander I van Rusland had echter zijn sympathie met de opstandelingen niet verheeld, maar hij wilde de Heilige Alliantie handhaven en wachtte op een Engels initiatief.
Lit.: H. Temperley, The Foreign Policy of Canning (1925); Grandmaison, L’expédition d’Espagne en 1823 (1928); E. Reau de Loménie, La carrière politique de Chateaubriand (2 dln, 1929); A. v. Prokesch-Osten, Gesch. d. Abfalls der Griechen vom türk. Reich (6 dln, 1867-68).
