grote Duitse kunstenaarsfamilie in de 18de-19de eeuw, afkomstig uit Hessen-Kassel waarvan de voornaamste leden zijn:
Johann Heinrich
de Oude, de zgn. „Kasseier” Tischbein, schilder, tekenaar en etser (Haina 14 Oct. 1722 - Kassei 22 Aug. 1789), was in de leer bij Carlo van Loo in Parijs (1744~’48) en in 1749 bij G. B. Piazzetta in Venetië. In 1752 werd hij hofschilder van Landgraaf Wilhelm VIII van Hessen, in Kassei en in 1776 volgde zijn benoeming tot eerste directeur van de nieuwe academie aldaar. Hij is vooral als portretschilder bekend door de tussen 1752-’55 ontstane reeks portretten, de zgn. „Schönheitsgalerie” in het paleis Wilhelmstal bij Kassei. Hij schilderde echter ook mythologische en historische onderwerpen, terwijl pas in recente tijd vrij veel fraaie tekeningen bekend geworden zijn. Zijn etsen zijn van hoge kwaliteit. In Kassei en omgeving bevinden zich talloze schilderijen van zijn hand.
Lit.: K. Luthmer, Die Hess. Malerfamilie T. (Kassei 1934) ;H. Bahlmann, J. H. T. (1911); E. Preime, Die Handzeichn. v. J. H. T. d. A. (1942).
(Johann) Friedrich (August)
de zgn. „Leipziger” Tischbein, schilder (Maastricht 9 Mrt 1750 - Heidelberg 21 Juni 1812), was leerling van zijn vader Johann Valentin en zijn oom Johann Heinrich de Oude. In 1772 trok hij naar Parijs en van daaruit in 1777 naar Rome. Tijdens zijn vele reizen vertoefde hij herhaaldelijk geruime tijd in Nederland. Hij was in dienst van verschillende hoven en werd in 1800 directeur van de academie te Leipzig, waar hij, afgezien van een verblijf in St Petersburg (1806-’08), tot zijn dood werkte. Hij schilderde uitsluitend portretten. Vooral zijn fijne beeltenissen van vrouwen en kinderen stempelen hem tot de voornaamste representant van de familie; hij evenaarde de grote buitenlandse schilders van zijn tijd.
Lit.: A. Stoll, Der Maler J. Fr. A. T. (Stuttgart 1923); H. Dingeldey, Die Lehr- u. Wanderjahre des Malers F. T., diss. Leipzig; Darmstadt (1931).
(Johann Heinrich) Wilhelm, de zgn. „Goethe Tischbein” of „Neapolitaner-Tischbein”, schilder, etser, geleerde en kunstverzamelaar (Haina 15 Febr. 1751 - Eutin 26 Juni 1829), was een leerling van zijn oom Johann Heinrich de Oude in Kassel en verbleef tussen 1779-’99 met verschillende onderbrekingen in Italië. Hij raakte bevriend met Goethe, wiens beroemd geworden „portret in de Campagna” hij in 1787 schilderde (Stadelsches Institut, Frankfurt a. M.). In 1789 werd hij tot directeur van de academie te Napels benoemd en van 1808 af was hij hofschilder van hertog Peter van Oldenburg in Eutin. Zijn stijl is zuiver classicistisch.
Bibl.: Aus meinem Leben, 2 dln, uitg. d. Carl G. W. Schiller, 1861, nieuwe ed. 1922 door L. Brieger.
Lit.: F. v. Alten, Aus T. Leben und Briefwechsel; W. Sörrensen, J. H. W. T., sein Leben u. s. Kunst (1910); E. Beutler, in Goethe-Kalender (1934).
