of Müntzer, leider van de „Schwärmer”, een spiritualistisch-revolutionnaire beweging in de hervormingstijd (Stolberg i. d. Harz ca 1490 - Mühlhausen 30 Mei 1525), was biechtvader in een klooster en kwam in aanraking met Luther.
Als prediker in Zwickau (1520) en in Allstedt (1524) voerde hij liturgische hervormingen in en verwekte een opstandige beweging onder de proletarische bevolking. Levend bij ingevingen en visioenen stichtte hij een gemeente van wedergeborenen, kwam in scherp conflict met Luther en verwierp de kinderdoop, de kerk en de H. Schrift. Als een der aanstichters van de boerenoorlog, een religieus-sociale en politieke opstand, ageerde hij vooral te Mühlhausen. Door de troepen van Philips van Hessen gevangengenomen, werd hij aldaar terechtgesteld.Bibi.: o.a. Deutsch evangelisch Messe (1524); Wider das geistlose, sanftlebende Fleisch zu Wittenberg (1524), tegen Luther, die antwoordde met: Sendbrief an den Fürsten zu Sachsen vom aufrührerischen Geist (1524). Liturg, werken, in: E. Sehling, Die evangel. Kirchenordnungen I (1902); Briefwechsel, hrsg. v. H.
Böhmer u. P. Kirn (Leipzig 1931); Th. M., sein Leben u. seine Schriften, hrsg. v. O. H.
Brandt (Jena 1932); Revolution u. Glaube, Auswahl a. d. Schriften Th. M.’s, hrsg. v. M. Freund (Potsdam 1936); Politische Schriften, mit Komm., hrsg. v.
C. Hinrichs (1950).
Lit.: M. Bloch, M. als Theologe der Revolution (1922); H. Boehmer, Stud. zu Th. M. (1922); B. Klett, M. und der Bauernkrieg (1925); H. Boehmer, Ges.
Aufs. (1927); J. Zimmermann, Th. M. ein deutsches Schicksal (Berlin 1925); L. G. Walter, Th. M. et les luttes sociales (1928); J.
Lindeboom, Stiefkinderen van het Chr. (1929); A. Lohmann, Zur geistigen Entwicklung M.’s (Leipzig 1931); G. Franz, Bibliographie der Schriften M.’s, in: Ztschr. d. Vereins f. thür. Geschichte N. F.
XXXIV (1942); C. Hinrichs, Luther und M. (Berlin 1951).
