of Stewart (zie genealogische tabel), dynastie die van 1371-1707 over Schotland heeft geregeerd, van 1603-1707 tevens over Engeland, van 1707-1714 over Groot-Brittannië (Engeland en Schotland verenigd), en die in 1807 in mannelijke lijn is uitgestorven. De Stuarts stamden uit een Anglo-Normandisch geslacht, in Schotland gevestigd ten tijde van koning David I (1124-1153), die de baronie van Renfrew en het erfelijke ambt van steward (dapifer, drossaat) van Schotland verleende aan Walter, jongere broeder van Willem Fitzalan.
Zij kwamen op de Schotse troon in 1371, ten gevolge van het huwelijk van Walter, zesde erfelijke steward, met Marjorie, dochter van koning Robert I Bruce. Hun zoontje Robert werd reeds in 1315 (vóór de geboorte van David Bruce) als troonopvolger erkend, en opnieuw in 1326. De troon van Engeland bestegen de Stuarts met Jacobus I (VI), die als achterkleinzoon van Margaretha, de in 1503 met Jacobus IV van Schotland gehuwde dochter van Hendrik VII van Engeland (en tevens, van vaderszijde, als haar achterkleinzoon uit tweede huwelijk), de naaste erfgenaam was van het Huis Tudor, toen dit in 1603 met Elizabeth I eindigde. Reeds Jacobus’ moeder Maria Stuart was door R. Katholieken in Engeland, die Elizabeth niet als wettige dochter van Hendrik VIII erkenden, als de rechtmatige vorstin beschouwd. In 1701, nog vóór de dood in ballingschap van de in 1688 verdreven Jacobus II (VII), sloot het Engelse Parlement bij een „Act of Settlement” diens R. Katholieke zoon en eveneens het langs vrouwelijke lijn van Karel I afstammende R.K. Huis van Savoye, van de opvolging uit en kende deze toe, in geval van kinderloos overlijden van Willem III en van prinses Anna, aan het Protestantse Huis van Hannover, dat langs vrouwelijke lijn van Jacobus I (VI) afstamde. Krachtens deze regeling, die door de unie met Schotland in 1707 geldigheid verkreeg voor geheel Groot-Brittannië, kwam de Britse kroon in 1714 aan George van Hannover. De Jacobieten evenwel bleven het Huis Stuart erkennen, dat vertegenwoordigd werd door de manlijke afstammelingen van Jacobus II uit diens tweede huwelijk. De laatste van dezen, Karel Benedictus, kardinaal van York, is in 1807 te Rome overleden. Nog in de 20ste eeuw beschouwden sommige „legitimisten” als wettige koning Rupprecht, kroonprins van Beieren, wiens aanspraken niet zozeer van zijn Paltsische voorvaderen als wel, via zijn moeder Maria Theresia van Oostenrijk-Este, van het Huis van Savoye afkomstig waren. Voor bijzonderheden zie onder afzonderlijke vorsten.Lit.: M. Noble, An Historical Genealogy of the Royal House of Stuarts (1795); A. Stuart, Genealogical History of the Stuarts (1798); J. Riddell, Stewartiana (1843); W. Town end, Descendants of the Stuarts (1858); J. H. Round, Studies in Peerage etc. (1901); J. J. Foster, The Stuarts... in XVIth, XVIIth and XVIIIth Century Art (2 dln, 1902); S. Gowan, The Royal House of Stuart (1908); T. F. Henderson, The Royal Stewarts (1914); G. Davies, The Early Stuarts I6O3-6O (Oxford 1937); G. N. Clark, The Later Stuarts 1660-1714 (Oxford 1937).
