gewoonlijk Jean Paul genoemd, Duits humoristisch schrijver (Wunsiedel 21 Mrt 1763 - Bayreuth 14 Nov. 1825), studeerde godgeleerdheid te Leipzig, wijdde zich echter vnl. en weldra uitsluitend aan de letterkunde en gaf anoniem een aantal satiren uit (Grönländische Prozesse; 2 dln, 1873-1884). In 1789 gaf hij een nieuwe bundel satiren in het licht (Auswahl aus des Teufels Papieren).
Maar eerst in 1792 bracht zijn eerste roman, Die unsichtbare Loge (2 dln, 2de dr. 1821), hem tot algemene bekendheid en reeds in 1797 behoorde zijn naam tot de meest gevierde in Duitsland. In zijn romans Titan (6 dln, 1800-1803) en in de Flegeljahre (4 dln, 1804; onvolt.) bereikte hij zijn hoogtepunt als schrijver.Jean Paul schildert in zijn romans meestal de ontwikkeling van de edele mens; hij doet dit met optimistisch-sentimentele humor en toont daarin, dat hij door de Engelse roman van de 18de eeuw (Sterne Fielding) beïnvloed is. De vorm van zijn voortbrengselen is soms wonderlijk, maar men vindt daarin een schat van diep gevoel, een fijne waarneming van het lachwekkende en een grote fantasie, die hem tot een voorloper van de Romantiek maakt. Mede door zijn sentimentele wijze van schrijven heeft hij in zijn tijd een grote kring van lezers gehad. Latere tijden voelden zich door de onoverzichtelijke bouw van zijn romans vaak afgestoten. Idyllische novellen als Schulmeisterlein Wuz of Doktor Katzenbergers Badereise vinden nog vele lezers door haar schildering van intiem Duits leven. Daarbij heeft hij onverholen sympathie voor geduldig gedragen armoede en voor een edele zelfverloochening.
Door zijn tijdgenoten werd hij zeer vereerd. Belangwekkend is de invloed, die hij op latere schrijvers als Raabe en Fr. Th. Vischer uitgeoefend heeft.
Bibl.: Hesperus (4 dln, 1794); Leben des Quintus Fixlein (1796); Blumen-, Frucht- und Dornenstücke oder Ehestand, Tod und Hochzeit des Armenadvokaten Siebenkäs (4 dln, 1796-1797); Schulmeisterlein Wuz (1793); Doktor Katzenbergers Badereise (1809); Vorschule der Aesthetik (3 dln, 2de dr. 1813; belangwekkend voor begripsbepaling v. d. humor); Levana oder Erziehungslehre (2 dln, 4de dr. 1861; nog van belang); Gezamenl. werken (uitg. o.a. 34 dln, 1860-1862; 60 dln, 1879); Kritische uitg. van zijn geschr. door Berend (1927 vlgg.).
Lit.: Nerrlich, J. Paul, sein Leben und seine Werke (1889); E. Berend, J. P. Aesthetik (1909); W. Harich, J.
P. (1925); J. Alt, J. P. (1925); E. Berend, J. P. (1925); M. Kommerell, J.
P. (1933, 2de dr. 1939); W. Schroll, J. P. R. der Wandel seines Bildes, diss. Wien (1942).
