hoofdstad van het Beierse district Opper-Franken, op 340 m hoogte aan de Rode Main gelegen, is de derde Beierse textielindustriestad en spoorwegkruispunt (in 1939: 44 916 inw.). Zij geniet vooral bekendheid door het Richard Wagner Festspielhaus (1876), waar elk jaar Festspiele plaats vinden.
In de oude stad vindt men het oude slot Sophienburg (16de en 17de eeuw), in Rococotrant gewijzigd (1753), het nieuwe slot, geheel in Rococostijl, (1754-’ 73) en het paleis van hertog Alexander van Wurtemberg (gest. 1881), het standbeeld van Jean-Paul door Schwanthaler, en een bronzen monument van koning Max II door Brugger. De villa Wahnfried was woonhuis van Richard Wagner*, wiens graf zich in de tuin bevindt. In de nabijheid van de stad liggen 3 mooie kastelen, nl. de Eremitage, ongeveer 3 km van Bayreuth, in 1718 door markgraaf George Willem gesticht, met parken, standbeelden en waterwerken; Phantasie, met een groot park, 10 km van Bayreuth en Sanspareil, dat het verst van de stad ligt en thans vervallen is.Over het algemeen draagt de stad een overwegend Barok- en Rococokarakter. Dit valt vooral op aan de beweeglijk gegevelde patriciërswoningen, de burgerhuizen met fraaie ronde of veelhoekige erkers en de talrijke pompen en fonteintjes. De R.K., voormalige slotkerk dateert uit 1753, een met rijk stuccowerk voorziene zaalkerk, waaronder een crypte-kapel met tombe van markgraaf Frederik en zijn gemalin Wilhelmina. De hoofdkerk (nu Protestants) is een laat-Gothisch bouwwerk uit de 15de eeuw, evenals de later sterk veranderde kerk met kapittelzaal van de Orde van de Rode Adelaar. Een pracht van Italiaans laat-Barok vertoont de door een der Bibbiena’s gebouwde Opera (1744-1748); weinig fraai is het uitwendige van het Wagner-Bühnenfestspielhaus.
Bayreuth wordt het eerst vermeld in een oorkonde van 1194. In 1248 kwam het door vererving aan Friedrich III, burggraaf van Neurenberg. Van de 15de tot de 17de eeuw werd de stad in de oorlogen herhaaldelijk geplunderd of gebrandschat. Van 1604-1769 was zij de residentie van de markgraven van Brandenburg-KulmbachBayreuth.
In Wereldoorlog II speelde Bayreuth op het laatst nog een rol. Toen het 3de Amerikaanse leger onder generaal Patton tot diep in Saksen was doorgedrongen en de Russen aan het Oder-front tot de aanval waren overgegaan, waardoor het te verwachten was, dat de Duitse weerstand in Midden-Duitsland spoedig zou zijn gebroken, moest het 3de leger uit het Elbe-front plotseling naar het Z. oprukken, waar de Duitse tegenstand nog vrij krachtig was tegen het 7de Amerikaanse en iste Franse leger, zodat de opmars van het 7de leger in het Maindal werd opgehouden. Door de zwenking van het 3de leger werd de Duitse verdediging tegen het 7de Amerikaanse en iste Franse leger in de rug aangevallen en stortte toen spoedig ineen. Het 3de Amerikaanse leger was bij zijn zwenking door de vlakte tussen Fichtelgebergte en Frankische Jura getrokken, waarbij de Duitsers de stad Bayreuth, die deze vlakte beheerste, nog hardnekkig verdedigden. Op 18 Apr. 1945 was Bayreuth niettemin in handen der Amerikanen en op 25 Apr. stonden dezen reeds bij Regensburg aan de Donau.
Lit.: Roeser, Bayreuth, die Markgrafen- und Wagnerstadt (1897); Holle, Geschichte der Stadt B. bis 1792 (2. Aufl. 1901).
