Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 28-01-2023

LEVERTRAAN

betekenis & definitie

(Oleum Jecoris Aselli) wordt aan de kusten van Noord-Europa bereid, vooral aan die van Noorwegen, en wel de beste soorten traan bij de daartoe behorende Lofoteneilanden, uit de lever van verschillende vissen van het geslacht Gadus, inzonderheid uit die van de kabeljauw. De kabeljauwvisserij wordt, behalve aan de kusten van Noorwegen, ook uitgeoefend aan de kusten van Ijsland, op de Faröer- en Shetland-eilanden en in Noord-Amerika, vooral bij New Foundland.

De hoeveelheid lever, die de kabeljauwen opleveren, is zeer verschillend. Zijn de levers vet, dan geven 300 vissen 1 hl lever; zijn zij mager, dan zijn dikwijls 800 vissen daartoe nodig. Uit 1 hl lever kan 40-60 pct traan worden getrokken. De voornaamste stapelplaats van de levertraan is Bergen. De levers worden in vaten met doorboorde bodems of met kranen geworpen en aan de zon blootgesteld. De vanzelf hieruit vloeiende olie wordt opgevangen en levert de blanke, gele levertraan of lektraan. De thans meest gebruikte soort verkrijgt men door de fijngemaakte levers, onder afsluiting van de lucht, te verhitten (fabriekstraan of stoom traan). De blanke levertraan en stoom-levertraan zijn helder, stro- of goudgeel, enigszins gebonden, hebben een zwakke reuk en smaak en reageren zwak zuur. Door een sterkere verwarming en het uitpersen van de levers verkrijgt men de bruinblanke levertraan, die helder kastanjebruin is, sterker ruikt en smaakt en duidelijk zuur reageert. De overblijfselen van de levers worden met water gekookt en leveren dan de bruine levertraan.Levertraan bestaat in hoofdzaak uit de glycerineesters van onverzadigde vetzuren, met name o.a. gadoleïnezuur of jecoleïnezuur, therapinezuur, jecorinezuur, en clupanodonzuur; men schrijft hieraan de gemakkelijke verteerbaarheid der olie toe, verder bevat de olie in geringe hoeveelheid enige galstoffen, azijnzuur, boterzuur, jood- en broomverbindingen, phosphor enz. Aan de vetzuren worden desinfecterende eigenschappen toegeschreven. Behalve als uitnemend en gemakkelijk verteerbaar vet, heeft de levertraan als vitaminerijk voedsel betekenis. Zij bevat zowel A (groeibevorderend en anti-xerophthalmisch) als D (antirhachitisch) vitamine. Ook uitwendig is levertraan wel in zalfvorm toegepast o.a. bij verbrandingen.

< >