Spaans Jezuïet (Vidones 24 Mrt 1703 Bologna 2 Nov. 1781), gewoonlijk kortweg pater Isla genoemd, is de auteur van een bekend boek, de enige Spaanse roman van de 18de eeuw die nog in onze tijd waardering heeft kunnen vinden, de Historia del famoso Predicador Fray Gerundio de Campazas, alias Zotes (1758), gepubliceerd onder de naam Francisco Lobón de Salazar. Het cultisme en het conceptisme hadden van het einde van de 17de eeuw af op hoogst bedenkelijke wijze de taal van de Spaanse kanselredenaars geïnfecteerd; pater Isla trachtte nu deze uitingen van slechte smaak met zijn humor en satire te bestrijden.
Het succes van Fray Gerundio was zeer groot. De verschijning gaf aanleiding tot een verwoede controverse tussen de Franciscanen en andere reguliere geestelijken enerzijds en de Jezuïeten anderzijds, waaraan een eind werd gemaakt toen in 1760 de Inquisitie het werk in beslag nam. Pater Isla schreef ook een interessante verzameling Cartas familiaris (6 dln, 1785-1790), die doorgaan voor een model van de Spaanse epistolaire stijl. Men kent ook van hem de voortreffelijke, zij het nogal vrije vertaling van Lesage’s Gil Bias, na zijn dood (in 1783) verschenen onder het pseudoniem Joaquin Federico Is-salps. Gedurende meer dan een halve eeuw was deze Spaanse Gil Bias in Spanje zeer in de mode.In de zes delen preken van pater Isla vindt men er vele die niet minder bombastisch zijn dan die welke de auteur bij anderen laakte.
Bibl. (teksten): Obras escogidas, ed. P. F. Monlau (Madrid 1850, Bibl. de Aut. Esp., dl XV); Fray Gerundio de Campazas, ed. E.
Liindforss (Leipzig 1885,2 dln, Col. de Aut. Esp., Nos 42 en 43); Historia de Gil Bias de Santillana por Le Sage, traducida al castellano por el Padre Isla (Leipzig 1883, 2 dln, Col. de Aut. Esp., nos 28 en 29).
Lit.: A. Ferrer del Rio y J. E. Hartzenbusch, La oratoria sagrada espanola en el siglo XVIII (Madrid 1853); A. Baumgartner, Der spanische Humanist P. Joseph Franz de Isla in Stimmen aus Maria-Laach, dl LXVIII (1905); B.
G au de au, Les Prêcheurs burlesques en Espagne au XVIIIe siècle, Etude sur le P. Isla (Paris 1891); R. Gonzalez Merchant, Gerundianismo (Madrid 1907); E. Coloma, El padre I. (Madrid 1908); S. Gili, Contribución a la bibliografia de P. I. in: Rivista de filologia espanola X (1923)-
