(It.: Istria), vroeger markgraafschap en kroonland der Oostenrijks-Hongaarse monarchie, dat met de graafschappen Görz en Gradisca en de stad Triest het vroeger tot het koninkrijk Illyrië behorend kustland vormde, van 1920-1945 tot de Italiaanse compartimenti Trieste, Fiume en grotendeels Pola behoorde en bij het vredesverdrag van 10 Febr. 1947 tussen Italië en de Geallieerden aan Joegoslavië werd afgestaan, behalve de stad Triëst, die met haar omgeving onder rechtstreeks bestuur van de Verenigde Naties kwam. Het vormt een schiereiland in het N.O. der Adriatische Zee, wordt ingesloten door de Golf van Triëst in het W. en de Golf Quarnero (Carnaro) in het O.
Het is met de Quarnerische eilanden ca 5000 km2 groot en heeft een bevolking van ca 300 000 inw., aan de kusten Italianen, verder Slaven. Istrië heeft vele baaien en havens; de kustlengte bedraagt (incl. Triëst) 430 km. De bodem is grotendeels kalkachtig. Aan de benedenloop van de Isonzo, ten Z. van Gorizia, neemt de Karst (Carso) een aanvang: een hoogvlakte van kale kalksteen met vele ravijnen, die zich Z.O.waarts uitstrekt naar Fiume en bij de Golf van Triëst een steile kustwand vormt. Het schiereiland Istrië vertoont deze karstvorming eveneens; o.a. door zijn steile kusten en aan de Quarnero een hoge bergketen met de 1396 m hoge Monte Maggiore.
De Quieto mondt uit aan de west- en de Arsa aan de Z.O.-kust. De zuidpunt vormt Kaap Promontore (ook wel Punta de Salvore genoemd). Het klimaat is warm evenals in Italië (Pulj of Pola heeft een gemiddelde jaartemperatuur van 15 gr. C.) en tevens zeer droog, vooral in de zomer, daar er gewoonlijk in Juli en Augustus geen regen valt (gemiddeld per jaar ca 300 mm). De kusten zijn aan hevige stormen blootgesteld, nl. aan de sirocco uit het Z.Z.O. en aan de onaangename, gure bora uit het N.O. Het land levert olijfolie, vijgen en andere zuidvruchten, en vooral wijn (o.a. de rode Refosco en de Terrano).
Verder meloenen, zout, hout, galnoten, rum, houtskool, kurk. Er is ook veeteelt, scheepsbouw, scheepvaart en visserij. Pola was een Italiaanse oorlogshaven, de Joegoslavische naam is Pulj; andere belangrijke plaatsen zijn Parenzo, Avigno en Abbazia.Lit.: Triëst, I. und Zara (1928, Italien, Städte u. Landschaften); P. Digoviö en F. Goranic, La Haute Adriatique et les problèmes politiques actuels (Lausanne 1943).
GESCHIEDENIS
In 177 v. Chr. werd Istrië Romeins, het was toen door Kelten (Japyten) en Illyriërs bewoond. Van 539-788 was het Byzantijns, maar had veel van invallen van Avaren, Slaven en Hunnen te lijden, welk laatste volk in 452 Aquileja verwoestte, terwijl het in de strijd van Belisarius tegen de Oost-Goten, nu eens door de ene dan weer door de andere partij werd genomen. Daarna was het Frankisch onder Karel de Grote. Onder de Otto’s was Istrië een markgraafschap en het behoorde van 952-995 tot het hertogdom Beieren, daarna achtereenvolgens tot het aartsbisdom Aquileja, het hertogdom Karinthië en het graafschap Tirol. Sedert 1242 begint Venetië zich stelselmatig van Istrië meester te maken en achtereenvolgens moeten de steden Parenzo (1267), Umago (1269) en Cattanuova (1270) haar poorten voor de Lagunenstad openen.
Venetië behield deze zeggenschap tot 1791 (vrede van Campoformio). Bij de vrede van Presburg kwam Istrië aan Oostenrijk, maar bij de vrede van Schönbrunn (1809) werd bepaald, dat het met enige andere gebieden
o.a. Dalmatië en Kroatië de Illyrische Provincies van Frankrijk zou vormen. Na de val van Napoleon kwam het weer bij Oostenrijk, vervolgens in 1919 bij Italië en eindelijk in 1947 bij Joegoslavië.
