ofschoon onjuist ook wel eens aethers (vruchtenaethers) genoemd, zijn verbindingen, die ontstaan uit een zuur en een alkohol onder uittreding van water. Omgekeerd kunnen zij door opneming van water weer ontleden in zuur en alkohol (verzeping of hydrolyse van de ester)
zuur + alcohol ⇄ ester + water.
Vertonen zij dus op dit punt overeenkomst met de zouten, die immers uit zuren en basen ontstaan en daarin weer gesplitst kunnen worden
zuur + base → zout + water
dan is het grote verschil echter, dat in waterige oplossing esters niet in ionen zijn gesplitst, zouten daarentegen wel. De zoutvorming gaat momentaan, de estervorming zowel als de estersplitsing betrekkelijk langzaam. Versnellen kan men in het algemeen de estervorming door waterstofionen, dus door toevoeging van sterke zuren, terwijl de verzeping bevorderd wordt door koken met verdund zuur of verdunde loog en vooral ook bij vetten door inwerking in waterige emulsie van in de natuur voorkomende zgn. lipolytische fermenten (z vetten). Talloze esters zijn bekend, dikwijls laagkokende vloeistoffen met een aangename vruchtengeur, die in de essence-fabricage en ook als oplosmiddel worden gebruikt.
Voor de esters van aethylalkohol met anorganische zuren, z aethyl. Van die met organische zuren is de belangrijkste het aethylacetaat, azijnzure aethylester, azijnester of azijnaether genoemd CH3COOC2H5, een bij 77 gr. C. kokende vloeistof met een eigenaardig frisse geur en die zeer slecht in water oplost, maar zich mengt met alkohol en aether. Zij wordt gemaakt door distillatie van een mengsel van azijnzuur en alkohol, waaraan sterk zwavelzuur is toegevoegd en zij wordt gebruikt als oplosmiddel en in de geneeskunde.
Amylacetaat CH3COOC6H11 k.pt 140 gr. C., heeft een sterke geur naar peren (naar zuurtjes), wordt op analoge wijze gemaakt uit azijnzuur en amylalkohol en wordt op grote schaal gebruikt voor de oplossing van allerlei synthetische lakken (ook nagellak bevat gewoonlijk amylacetaat en spuitlak voor auto’s evenzo).
De boterzure aethylester riekt naar ananas, de azijnzure octylester naar sinaasappelen enz. Uit vele planten, vooral ook vruchten zijn dergelijke esters geïsoleerd en ook bijv. de ontwikkeling van de bouquet in wijn berust op een langzame vorming van dergelijke esters, zo ook de geur van cognac.
Als technische esters van anorganische zuren mogen nog genoemd worden nitroglycerine en schietkatoen, beide esters van salpeterzuur met resp. glycerine en cellulose en als in de natuur voorkomende esters de wassen en de vetten.
DR J. VAN ALPHEN
