het besluit van de Staten van Holland van 5 Aug. 1667, een „perpetueel edikt en de eeuwigdurende wet tot voorstandt van de vrijheydt, mitsgaders tot conservatie van de eenigheydt ende van de gemeene ruste”, waarbij, terwijl de benoeming der magistraten en het begeven van ambten bleven zoals in 1650 geregeld was, in Holland het stadhouderschap werd afgeschaft en het kapitein-generaalschap onverenigbaar werd verklaard met de stadhouderlijke waardigheid in enige provincie. De prins werd tegelijkertijd toegestaan zitting te nemen in de Raad van State.
Het besluit zou bezworen moeten worden door alle leden van de ridderschap, door de vroedschappen en de raadpensionaris, en opgenomen in de instructie van de kapitein-generaal, wat ook gebeurde. Het initiatief tot het besluit, dat de bedoeling had de militaire en politieke waardigheden der vroegere Oranjes te scheiden en aldus de positie van de jonge prins te regelen, voordat hij tot macht zou zijn gekomen, was uitgegaan van Gaspar Fagel, pensionaris van Haarlem, gesteund door Valckenier, burgemeester van Amsterdam. Zij wilden aan de Oranjepartij enigszins tegemoetkomen door de macht van de prins vooraf geducht te beperken. De Witt nam het over en deed het voorstel. De algemene strekking er van werd bevestigd door de andere gewesten (zie Harmonie, Acte van). In 1672 eiste de opgewonden menigte eerst te Dordrecht, daarna te Rotterdam de herroeping van het Edict en 30 Juni deed de laatste stad een voorstel daartoe in de Staten. 4 Juli werd daarop Willem III, die reeds in April kapitein-generaal, voor één veldtocht, was geworden, tot stadhouder benoemd, wat het Eeuwig Edict had willen voorkomen.DR H. A. ENNO VAN GELDER
Lit.: N. Japikse, Johan de Witt (1915); Idem, Prins Willem III, de Stadhouder-koning, I (1932); N. Japikse en De Blécourt, Klein Plakkaatboek (1919); Geyl, Oranje en Stuart (1939); Idem, De wording van het Eeuwig Edict (in: Ned. Historiebladen, II, 1939).
