(1 privaatrecht) is, in tegenstelling tot vuur dat een bepaald fysisch-chemisch verschijnsel aanduidt, een juridisch begrip waarvan de grenzen wel in de eerste plaats van belang zijn voor de bepaling van het gevaar dat krachtens een brandverzekeringcontract door de verzekeraar wordt gedragen. De wet zegt niet wat onder „brand” moet worden verstaan; de Nederlandse rechtspraak stelt in de eerste plaats het vereiste van „vuur”, in de zin van hitte en gloed zonder dat vlammen nodig zijn en voorts dat dit vuur voorwerpen in strijd met hun bestemming aangetast heeft.
Zengschade, schroeischade en ook vernietiging van in de haard vallende voorwerpen (collier, ring) valt volgens deze opvatting onder schade door brand, hetgeen niet het geval is als brand wordt omschreven, gelijk ook wel geschied is, als „vuur daar waar het niet behoort te zijn”.Art. 1601 B.W. bepaalt, dat de huurder niet verantwoordelijk is voor brand, tenzij de verhuurder mocht bewijzen, dat de brand door de schuld van de huurder is veroorzaakt.
(2 publiek recht). Bij brand heeft de burgemeester, behoudens de gewone dienstregeling door plaatselijke verordeningen voorgeschreven, het opperbevel (art. 222 der Nederlandse Gemeentewet). Doordat de raad dus verordeningen kan maken voor het geval van brand, kan hij het terrein, dat voor het eigen inzicht van de burgemeester vrijblijft, zeer verkleinen (zie Oppenhei m, Het Nederlandsch Gemeenterecht). Het bezettingsrecht heeft een geheel veranderde regeling ingevoerd door te bepalen dat sinds 1 Jan. 1944 de bescherming van de gemeenschap tegen brandgevaar (brandweerwezen) taak der politie zou zijn.
Die bezettingsregeling is echter na de bevrijding op grond van het Besluit bezettingsmaatregelen van 17 Sept. 1944 Stbl. E 93, buiten werking getreden.
De derde titel der Onteigeningswet handelt over onteigening, o.a. bij brand en bepaalt, dat ingeval van oorlog, brand of watersnood ogenblikkelijke inbezitneming op last van de hoogste burgerlijke of militaire overheid, ter plaatse aanwezig, geschieden kan. De eigendom gaat hierbij onmiddellijk over; zo dra mogelijk na de onteigening moet degene, die haar bevolen heeft, aan de onteigenden gerechtelijk enige schadevergoeding doen aanbieden.
