zenuwcel. Men onderscheidt in een neuroon een celvormig lichaam (pericaryoon genaamd) dat samengesteld is uit een kern welke omgeven is door een protoplasmische massa waarvan de diameter varieert van 5 u (duizendste deel van een millimeter) tot ongeveer 130 u.
De pericaryoon heeft gewoonlijk verlengstukken: de dendrieten (het ontvangende gedeelte) en de axoon of cilindrax (welke zorgt voor de overbrenging van de zenuwaanvoer). Axonen zijn lange (ze kunnen verscheidene meters lang worden), zeer fijne vezels (van 1 tot 20 u in diameter) die gezamenlijk de zenuwen vormen; sommige zijn omgeven door een bekleding van merg (bekleding van Schwann), hier en daar onderbroken (door de ringvormige vernauwingen van Ranvier).NEUROSE, geestesstoornis welke de wezenlijke functies van de → persoonlijkheid niet aantast en welke men zich pijnlijk bewust is. → Angst, → obsessie, → fobieën en → hysterie zijn de voornaamste neurosen. Neurotische toestanden komen vaak voor (volgens Pasamanick bij 9% van de bevolking) en hebben een bepaald aantal gemeenschappelijke kenmerken: de neuroticus voelt zich weinig op zijn gemak, ook sociaal; hij is → aggressief tegenover anderen (ironie) of tegenover zichzelf (poging tot → zelfmoord); hij slaapt niet normaal (slapeloosheid of overdreven slaapbehoefte), heeft seksuele stoornissen (→ frigiditeit, systematische onthouding of → impotenties) en lijkt overdreven snel vermoeid. De werkelijke reden van zijn vermoeidheid is het feit dat hij zich → onbewust inspant om te strijden tegen zijn seksuele en agressieve aandriften. Al zijn neurotische symptomen zijn de symbolische uitdrukking van het inwendige drama dat hij beleeft en dat hij niet de baas kan, want de essentiële elementen ervan is hij zich niet duidelijk bewust. Dit conflictbegrip is fundamenteel; men vindt het terug in alle theorieën omtrent neurosen (behalve bij → Janet voor wie een neurotische toestand een verzwakking van de vitaliteit, van de psychische spanning is; deze verzwakking wordt veroorzaakt door erfelijke omstandigheden en door uitputting ten gevolge van overwerktheid of emotionele schokken).
1) De reflexologisten hebben in navolging van → Pavlov bij dieren neurosen gecreëerd door deze in conflictsituaties te plaatsen. Na bijv. een hond geconditioneerd te hebben om verschillend te reageren bij het zien van een cirkel (waaraan een beloning gekoppeld was) en bij het zien van een ellips (waaraan een elektrische schok verbonden was), maakten ze geleidelijk de grote diameter van de ellips steeds kleiner, totdat deze nog maar weinig verschilde van de cirkel. Als het zover was, wist het dier niet meer wat het moest antwoorden, werd het angstig en onrustig en vertoonde het allerlei - psychosomatische stoornissen (versnelde hartslag, → enuresis, enz.) In omstandigheden die bijna even kunstmatig waren heeft men bij krijgsgevangenen die een → hersenspoeling moesten ondergaan, ‘experimentele neurosen’ zien ontstaan, want de geïndoctrineerde gevangenen waren aan twijfels ten prooi en wisten niet meer welk kamp ze moesten kiezen, ook konden ze niet meer krachtig stelling nemen.
2) Volgens de psychoanalytische theorieën veroorzaakt het inwendig conflict, dat bestaat uit de tegenstelling van aandriften van de onbewuste driftstructuur (→ Es) en de morele rem (→ Super-Ego), angsten waartegen men probeert te vechten met inschakeling van bepaalde verdedigingsmechanismen die niet toereikend zijn.
De culturalistische thesen (→ Horney) completeren de denkbeelden van → Freud door sociale druk (gezin, huwelijk, economie) de rol van veroorzaker te laten spelen. Soms vindt men bij bepaalde neurotici erfelijke gebreken of socio-economische moeilijkheden, maar wat men bij alle neurotici terugvindt is van psychologische aard: allen zijn → affectief niet volgroeid, hoewel volwassen gedragen ze zich als kinderen en reageren onbewust op actuele situaties (beroep, seksualiteit, maatschappij) met patronen van liefde- of haatgevoelens welke in hun kinderjaren ontstaan zijn.
Een neurose, die veroorzaakt kan worden'door een emotionele schok (bombardement, sterfgeval, mislukking op school), door materiële moeilijkheden of door overwerktheid, wordt door de omgeving zelden beschouwd als een echte ziekte. Over de neuroticus zegt men: ‘Hij moest zich eens vermannen, hij heeft geen wilskracht.’ Ouders (zelfs doktoren) begrijpen deze geestelijke aandoening niet, die een onbekende anatomische oorzaak heeft. Ook de patiënt weet niet waarom hij zich ellendig voelt en angstig is. Therapie in de vorm van morele steun is mogelijk, maar de beste resultaten verkrijgt men door -» psychoanalyse. Een neurose is iets anders dan een -» psychose: de neuroticus beséft dat hij ziek is, terwijl de psychoticus zich een werkelijkheid inbeeldt en deze voor de echte realiteit houdt. → Autochtoon denken, Adler, Charcot, Dwangneurose, Fantasme, Functioneel, Gezondheid, Hypnose, Klein, Mannelijk protest, Mutisme, Narco-analyse, Oerscene, Organisch, Psychasthenie, Psychofarmacologie, Reactiestoornis, Schuldgevoel, Sinistrose, Tic, Verwerping, Waanzin.
