dwang, geestelijke of affectieve bekommernis welke het → bewustzijn niet met rust laat. Het kan een obscene gedachte zijn, of een absurd probleem (‘hoeveel stukjes parket liggen er in deze kamer?’); soms is het de angst een euvel- of misdaad te zullen begaan.
De persoon lijdt onder zijn obsessie waarvan hij zich het → pathologisch karakter wel bewust is en doet zijn uiterste best er weerstand aan te bieden. Wanneer hij een obsessie krijgt, schaamt hij zich; hij voelt zich schuldig of belachelijk, durft er niet over te praten, uit angst gestraft of geminacht te worden en vreest constant verkeerd te handelen (hetgeen zijn nauwgezetheid, zijn overdreven twijfels en zijn scrupules verklaart). Tenslotte neemt hij zijn toevlucht tot belachelijke ‘trucs’ en kunstgrepen om de angstige spanning waarin hij leeft te doen verminderen. Normale mensen kunnen, als ze erg vermoeid zijn, soms obsederende gedachten hebben. Nemen deze echter een permanent en hevig karakter aan, dan vormen ze het kenmerkende symptoom van de → dwangneurose. Deze vormt zich geleidelijk aan wanneer iemand de fundamentele problemen van het bestaan (liefde, samenleving, leger, beroep) moet oplossen.
Volgens → Adler is er sprake van een vlucht uit de werkelijkheid en van een overbrenging van die strijd op een onwerkelijk niveau waarop de neuroticus hoopt te zullen zegevieren. Volgens de psychoanalytische theorieën van Freud drukt de dwangneurose een terugkeer naar pregenitale stadia uit. → Aboulie, Masochisme, Neurose, Perfectionisme, Rite, Twijfel.
