wordt in art. 1983 van het NEDERLANDS B.W. gedefinieerd als een middel om door het verloop van een zekere tijd en onder de voorwaarden, bij de wet bepaald, iets te verkrijgen (de Romeinsrechtelijke usucapio, acquisitieve verjaring) of van een verbintenis bevrijd te worden (extinctieve verjaring, de Romeinse praescriptio). Beide vormen hebben dit gemeen, dat door tijdsverloop een eenmaal bestaande feitelijke toestand tot rechtstoestand wordt verheven.
De verjaring is ingesteld in het belang der rechtszekerheid en kan in geen rechtsstelsel worden gemist. Van hem, die prijs stelt op het behoud van een recht, mag verlangd en verwacht worden, dat hij dit binnen zekere tijd kenbaar maakt en daarmede niet wacht, totdat het onderzoek naar het bestaan van het recht wegens het niet meer aanwezig zijn van bewijsmiddelen op grote moeilijkheden zou stuiten. De werking der verjaring is afhankelijk van degene, die er zich op kan beroepen; roept deze de verjaring niet in, dan mag de rechter haar niet ambtshalve toepassen. Voor de acquisitieve verjaring is nodig een voortdurend en onafgebroken, ongestoord, openbaar en niet dubbelzinnig bezit. Het moet zijn een bezit op eigen naam. De blote houder kan nimmer door verjaring de eigendom verkrijgen.
Het bezit moet verder zijn te goeder trouw. De termijn van verjaring is 20 jaar, wanneer men bezit uit kracht van een wettige titel (bijv. koop, schenking); kan men zulk een titel niet aantonen, dan is de termijn 30 jaar (art. 2000 B.W.). Niet alleen het eigendomsrecht kan door verjaring verkregen worden, maar ook verschillende andere rechten, bijv. zichtbare en voortdurende erfdienstbaarheden, de rechten van erfpacht en opstal enz. Bij roerende zaken komt in het algemeen geen verkrijgende verjaring te pas.Wat de extinctieve of bevrijdende verjaring betreft, bepaalt het B.W. (art. 2004), dat alle rechtsvorderingen, zowel zakelijke als persoonlijke, verjaren door 30 jaren. Daarnaast kent echter het wetboek een zgn. korte verjaring (van één, twee of vijf jaren) ten aanzien van bepaalde rechtsvorderingen (art. 2005-2008) die berust op een vermoeden van betaling. Behalve de verjaring van rechtsvorderingen kent de wet ook nog een tenietgaan door verjaring van zakelijke rechten; zo gaan bijv. erfdienstbaarheden, opstal, erfpacht, vruchtgebruik te niet door niet-uitoefening gedurende 30 jaren.
Ook in het strafrecht komt de verjaring voor, zowel van het recht tot strafvordering als van de straf zelf, indien deze uitgesproken, maar niet ten uitvoer gelegd is, bijv. ten gevolge van de vlucht van de veroordeelde. De verjaringstermijn van het recht tot strafvordering wisselt tussen 1 en 18 jaren, naarmate van de aard van het feit en de zwaarte der bedreigde straf. De termijn van de strafverjaring is 11/3 maal die van de verjaring der strafvordering.
Lit.: A. Pitlo, Bewijs en Verjaring (2de dr. 1950).
Het BELGISCH B.W. definieert in zijn art. 2219 de verjaring op dezelfde wijze als het Nederlandse in art. 1983; de volgende artikelen houden overigens een in ruime mate overeenstemmende regeling in.
De verjaring is van openbare orde, echter niet in die zin, dat de rechter haar ambtshalve zou moeten toepassen, maar wel zo, dat niemand van te voren afstand kan doen van het recht om de verjaring in te roepen. De gewone termijn van verjaring, de verjaring van lange duur, is 30 jaar, en 10 of 20 jaar voor de verjaring ter verkrijging van onroerend goed door de bezitter die te goeder trouw is en een wettige titel kan aangeven, naargelang de werkelijke eigenaar binnen of buiten het rechtsgebied van het Hof van Beroep, waar het goed gelegen is, woonachtig was.
Op strafrechtelijk gebied verjaart de vordering, als algemene regel, na io jaar, 3 jaar of 6 maanden, naargelang het onderscheidenlijk misdaden, wanbedrijven of overtredingen geldt. Hierbij dient opgemerkt, dat de burgerlijke rechtsvordering tot vergoeding van de schade, veroorzaakt door een strafbaar feit, na dezelfde termijn als de strafvordering verjaart. Ook de termijn voor de verjaring van de straf zelf verschilt volgens de aard der uitgesproken straf en kan gaan van 20 tot 1 jaar.
