rijksridder, befaamd humanist (Steckelberg bij Fulda 21 Apr. 1488 Ufnau, Zwitserland, 31 Aug. 1523), was bestemd voor de geestelijke stand, maar verliet in 1505 de Benedictijner school te Fulda. Als zwervend ridder en geleerde bezocht hij een reeks Duitse en Italiaanse universiteitssteden w.o.
Erfurt en Wittenberg. Zijn ongehoorde wetenschappelijke ijver hield hem in deze jaren van ontbering staande. Wegens geldgebrek nam hij in 1512 te Pavia dienst in het keizerlijke leger. Het ridderschap schonk hem geen bevrediging, des te meer de letterkunde. Om een familievete trok hij in redevoeringen, elegieën en brieven tegen Ulrich van Wurtemberg te velde. Hij ontpopte zich als redenaar en agitator en wist door zijn critiek en zijn literaire vorm in ruimere kring de aandacht op zich te vestigen en zodoende de oorlog tegen Ulrich populair te maken.
Vermaard werd hij ook, toen hij de zijde van Reuchlin koos in diens strijd tegen de Dominicanen. Opnieuw in Italië, werd hij op 12 Juli 1517 door keizer Maximiliaan tot dichter gekroond. In Italië, Engeland en Frankrijk werd hij algemeen erkend.Met deze bekroning werd één zijde van zijn leven afgesloten. Nu begon zijn strijd tegen de geestelijkheid. Zijn grote ommezwaai kwam door het optreden van Luther, dat een machtige indruk op hem maakte. In de Epistolae obscurorum virorum, waarvan het tweede gedeelte van hem afkomstig is, had hij reeds de toestanden der kerk gehekeld en gaf nu hieraan vaste vorm in Vadiscus seu trias Romana (1520) en in zijn uitgave Dedonatione Constantini magni van L. Lorenzo Valla. Deze geschriften hebben betekenis gehad voor Luther in zijn An den Adel deutscher Nation von der christlichen Standes Besserung (1520) e.a. geschriften.
In de zomer van 1520 kwam hij met Luther in contact. Weldra openbaarden zich tussen hen wezenlijke verschillen. Terwijl Luther de man was der religieuze reformatie, was von Hutten de leider der politieke en sociale revolutie. De theologische gedachtengang der Reformatie was hem vreemd. Hem stond voor ogen de wedergeboorte en eenheid der Duitse natie, zodat politieke redenen hebben meegewerkt tot zijn aansluiting bij de Reformatie. Geruime tijd door Franz von Sickingen beschermd, te Bazel door Erasmus, met wie hij om de Reformatie vinnig polemiseerde, verloochend, vond hij ten laatste rust onder de bescherming van Zwingli. Von Hutten heeft voorts betekenis voor de ontwikkeling der volkstaal (Gesprachsbüchlein; Klag und Vermahnung).
Bibl.: Opera Ed. Boecking, 5 Bde u. 2 Suppl. (I859-7O) ; Index bibliograficus Huttenianus (1858); Deutsche Schriften (S. Szamatolski, 1891); Dunkelmännerbriefe, übers, v. K. Eggers (1939); Sendbriefe, id. (1940).
Lit.: H. Walser, U.v.H. (Zürich en Leipzig 1930); W.Kaegi, H. u. Erasmus in: Hist. Viertel). Sehr. 22 (1924); H. Holborn, U. v.
H. (1929); Idem, U. v. H. and the German Reformation (Yale Univ. Press 1937) 5 P- Held, U. v. H., seine geistige Auseinandersetzung mit Katholizismus, Humanismus u. Reformation (1928); O. Flake, U. v.
H. (1929); H. Röhr, U. v. H. u. das Werden des dtsch. Nationalbewusstseins (Hamburg 1936).
