term van Griekse oorsprong, in mythologie en godsdienstgeschiedenis gebruikt ter aanduiding van een meestal in genealogische vorm gegoten systematisch verhaal van oorsprong en afstamming der goden.
Uiteraard kan van een theogonie alleen sprake zijn in polytheïstische religies (z polytheïsme). De behoefte aan een theogonie ontstaat, wanneer de mens niet enkel in zijn goden gelooft, maar er behoefte aan begint te voelen de veelheid der concepties zo redelijk mogelijk in een systematisch geheel samen te vatten. De genealogische ordening ligt daarbij, naar analogie van het mensdom, voor de hand. De grenslijn tussen godendom en heelal is daarbij nauwelijks te trekken, daar van schepping in polytheïstische religies in de regel geen sprake is: de goden vormen slechts een ander aspect van de werkelijkheid dan het concrete, dat voor ogen ligt. Aldus krijgt de theogonie vanzelf tevens het karakter van een cosmogonie, en de geschiedenis der op elkaar volgende goden of godengroepen en godenfamilies valt samen met het verhaal van de ontwikkeling en de historie van de wereld zoals zij nu geworden is. De Oudegyptische theogonie heeft een voorkeur voor ordening in triaden (bijv. Osiris, Isis, Horus) en enneaden (bijv. de zgn. grote enneade van de familie van de zonnegod Re). Het Oudgriekse pantheon is voor de eerste maal op systematische wijze genealogisch geordend door de oude dichter Hesiodus, in zijn Theogonie genoemd gedicht. Maar ook in andere godsdiensten vindt men meer of minder uitgewerkte systemen.
PROF. DR B. A. VAN GRONINGEN
Lit: Zie de artikelen over afzonderlijke polytheïstische religies.
