vader van het Duitse piëtisme (Rappoltsweiler, Elzas, 13 Jan. 1635 - Berlijn 5 Febr. 1705), was predikant in Straatsburg (1663) en Frankfort a. d. Main (1666), hofprediker te Dresden (1686) en proost te Berlijn (1691).
Onder invloed van De Labadie, Baily en Baxter, critiseerde hij, vooral in zijn Pia Desideria (1675), het verstarde Lutherse kerkelijke leven en de schoolse theologie en kwam hij op voor het algemeen priesterschap der gelovigen, voor gematigd-critische bijbelstudie en voor de godsdienstige naast de wetenschappelijke vorming der predikanten. Door stichtelijke huissamenkomsten (collegia pietatis) bevorderde hij een practische, gevoelvolle vroomheid en door godsdienstonderwijs, armenzorg en geestelijke zorg aan de theologische studenten te Halle trachtte hij het kerkelijke leven te hervormen. Zijn optreden ontmoette heftig verzet van de zijde der leidende figuren in kerk en universiteit en mede daardoor gaven zijn collegia pietatis, tegen zijn bedoeling in, aanleiding tot separatisme. Spener dichtte talrijke godsdienstige liederen (Geistreiche Gesänge, 1710).Lit.: P. Grünberg, Ph. J. S., 3 dln (1893-1906); W. Grün, Sp.’s soziale Leistungen, diss. Frankf. a.
M. (1934); G. Kerz, Ph. J. S., diss., Giessen (1936); H. Bruns, Ein Reformator nach der Reformation: S. (Marburg 1937); K. Aland, S.-Studien (Berlin 1943, over Pia Desideria).
