een der door Kretschmer beschreven temperamenten, staande tegenover het cyclothyme temperament. Terwijl de cyclothyme persoonlijkheid zonder moeite zijn plaats vindt binnen de samenleving met haar tijdgeest en inzichten van het ogenblik, staat de schizothyme persoonlijkheid min of meer vreemd ten opzichte van de maatschappij.
Derhalve zullen de schizothymen niet vlot hun weg vinden, zich moeilijk aanpassen en niet gemakkelijk in de omgang zijn. Hun kracht zoeken zij in de innerlijke persoonlijkheid.Hun omgangshoudingen zijn aangeleerd en derhalve minder spontaan en wat houterig, vaak ook slechts gericht op het milieu, dat hun „ligt”, bijv. vormelijk correct of bohémien-achtig. Zij zijn niet de „getapte” typen, doch streven meer naar vorming van karakter en persoonlijkheid. In deze poging zullen zij zelden volkomen kunnen slagen; de maatschappij is nu eenmaal sterker dan zij, zodat zij vaak uitgroeien tot moeilijk te begrijpen mensen, dromers of wereldvreemde fantasten. Daarentegen bedreigt het gevaar tot vervlakking in de banaliteit hen minder dan de cyclothymen. Indien de schizothymen echter in staat zijn, zelfstandig op te bouwen, kunnen zij het tot geestelijke hoogten brengen, die ver boven het alledaagse uitsteken.
Als auteurs neigen de schizothymen tot de heroïek, lyriek en dramatiek, terwijl humorisme, realisme en verteltrant hun slecht liggen. In de schilderkunst zullen de schizothymen hun eigen stijl zoeken (cubisme, expressionnisme, futurisme enz.), terwijl bij de beoefenaars der wetenschap de abstract-theoretische vakken als filosofie en wiskunde hun voorkeur hebben. In de politiek vindt men de schizothymen onder de ideologen, die zich liever te pletter lopen dan door middel van een vergelijk aan hun overtuiging te kort te doen.
Bij deze indeling moet men er rekening mede houden, dat de meeste mensen beide temperamenten dooreengemengd bezitten en dat juist deze zgn. mengvormen vaak de beste kansen maken om in de maatschappij te slagen. Ook moet men bedenken, dat de indeling naar het temperament niets zegt aangaande de intelligentie.
De populariteit van bovenstaande indeling der temperamenten berust op het feit, dat het schizothyme temperament meestal bij personen met leptosoom-asthenische lichaamsbouw wordt aangetroffen (zie constitutietypen) en schizophrenie meer bij deze personen dan bij mensen van het andere temperament zou voorkomen. Er is zelfs beweerd, dat schizophrenie zou berusten op een te sterke ontplooiing van het schizothyme type. Hoewel op dit gebied zeker enig verband bestaat, gaat het toch ongetwijfeld te ver, dusdanige conclusies voetstoots te aanvaarden; daarvoor zijn de uitzonderingen te veelvuldig, om de regel te bevestigen.
DR A. P. TIMMER
Lit.: E. Kretschmer, Körperbau und Charakter, 20ste dr. (Berlin 1951); Idem, Störungen des Gefühlsleben, Temperamente, in: Handbuch der Geisteskrankheiten, hrsg. v. O. Bumke, Alg. Teil I (Berlin 1928); G. Ewald, Temperament und Charakter (Berlin 1924); F.
Georgi, Körperbau und seelische Anlage, in: Handbuch der Geisteskrankheiten, hrsg. v. O. Bumke, Alg. Teil III (Berlin 1928).
