of opstand is de verstoring der openbare rust, veroorzaakt door een volkshoop, althans een aantal personen, die de veiligheid van personen en goederen bedreigen of aantasten of in vereniging de vervulling weigeren van plichten, waartoe men door de wet gehouden is, of gewelddadig inbreuk maken op het recht der regering om te straffen of andere handelingen, waartoe zij bevoegd is, ten uitvoer te brengen. Volgens de Nederlandse Gemeentewet (art. 217) is in geval van oproerige beweging, van samenscholing of andere stoornis der openbare orde, of van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de burgemeester bevoegd, de hulp van krijgsvolk te vorderen.
De burgemeester is bevoegd alle bevelen, die hij ter handhaving der orde nodig acht, te geven, maar laat tot maatregelen van geweld niet overgaan dan na het doen van de vereiste waarschuwingen.In sommige gevallen zal deze aan de burgemeester verleende bevoegdheid niet voldoende blijken om de rust te herstellen maar is een strenger ingrijpen rechtstreeks door de militaire macht nodig. Men kan te dien einde het rijk of een deel daarvan in staat van oorlog of staat van beleg verklaren (z beleg, staat van).
Als strafbaar feit behoort het begrip „oproer” vooral thuis in het militaire recht. Art. 124 Wetboek van Militair Strafrecht stelt strafbaar, als schuldig aan militair oproer, wanneer vijf of meer militairen samenrotten om in vereniging hun plicht te verzaken en indien het tot enige feitelijkheid of bedreiging daarmede gekomen is.
