Russisch wijsgeer (Kiew 6 Mei 1874 - Clamart bij Parijs 23 Mrt 1948), in 1900 door de oude Russische regering verbannen, na de Kerenskij-revolutie teruggekeerd en in 1922 opnieuw uit Rusland uitgeweken, leefde sinds 1924 te Parijs. Hij geldt als een der meest vooraanstaande Russische cultuur- en godsdienstfilosofen van onze tijd.
Berdjajew is existentiefilosoof. Het probleem van de mens staat voor hem in het middelpunt. De vrijheid gaat voor hem dieper dan het zijn. In het scheppen is de mens aan God overeenkomstig. Sociaalfilosofisch ziet Berdjajew in een personalistisch socialisme de beginselen van de vrije persoonlijkheid en van de gemeenschap verenigd.
Oorspronkelijk was Berdjajew Marxist; de mysticus in hem vond echter in dit systeem geen bevrediging. Zijn overgang heeft hij beschreven in een werk Van Marxisme tot Idealisme. In die tijd waren het vooral Wl. Solowjow en Dostojewski, die zijn denkleven beïnvloedden. In zijn Filosofie der Ongelijkheid en in zijn Nieuwe Middeleeuwen kondigt hij als eschatoloog de ondergang der Europese beschaving aan. In zijn laatste werk De grondslagen der Russische gedachte geeft hij een interessant overzicht van de ontwikkeling dier gedachte in de 19de-20ste eeuw.
Bibl.: Der Sinn des Schaffens (1916); Die Weltanschauung Dostojewsky’s (1923); Der Sinn der Geschichte (1923, Eng.: 1936); Das neue Mittelalter (1924, Ned.: 1935); Philosophie des freien Geistes (1927, Eng.: 1935, Ned.: 1946: Vrijheid en Geest); Die Bestimmung des Menschen (1931, Frans: 1935, Ned.: 1936); Das Christentum und der Klassenkampf (1933, Eng.: 1933. Ned.: 1938); Wahrheit und Lüge des Kommunismus (1932, Ned.: 1935, Frans: 1936); Ich und die Welt der Objekte (1933); Des Menschen Schicksal in der gegenwärtigen Welt (1934, Eng.: 1935, Ned.: I93ß)» Bourgeois mind and other essays (1934); Dostojewsky, an interpretation (1934); End of our time (1935); Cinq méditations sur l’existence (1936); Les sources et le sens du communisme russe (1938, Eng.: 1938, Ned.: 1939); Solitude and society (1938); C. Leontieff (1938, Eng.: 1940); War and the Christian conscience (1938, Ned.: 1938: Over de waardigheid des Christendoms); Spirit and reality (1939); Le Christianisme et l’anti-semitisme (1940); Slavery and freedom (1943, Ned.: 1947); Het Russische denken in de 19de en 20ste eeuw (1947).
Lit.: E. Dennert, Die Krisis der Gegenwart und die kommende Kultur. Eine Einführung in die Geschichtsphilosophie Berdjajew’s (1928); B. Schultze, Die Schau der Kirche bei B. (1938); E. Porret, La Philosophie chrétienne en Russie (1944); Eug. Lampert, Nie. B. and the New Middle Ages (Modem Christian Revolutionaries, 1945).
