(degli), Italiaans architect, humanist, kunsthistoricus, literator, musicus en archaeoloog (Genua 18 Febr. 1404 - overl. waarsch. Rome Apr. 1472), was een buitenechtelijke zoon van Lorenzo di Benedetto Alberti, uit een voornaam Florentijns geslacht.
Hij behaalde na een zorgvuldige opvoeding het doctoraat in de rechten te Bologna, waar hij in humanistenkringen verkeerde. Na enige jaren reizen in het buitenland vestigde Alberti zich als pauselijk Abbreviator te Rome (1432), waar hij de antieke monumenten diepgaand bestudeerde. Hij vertoefde in het gevolg van de pausen Eugenius IV, Nicolaas V en Pius II in vele Italiaanse steden, waar hij verschillende opdrachten verkreeg. Met Alberti deed een strenger navolgen van de oudheid zijn intocht in de architectuur der Renaissance. Hij sluit nauw aan bij de Romeinse bouwkunst en legt voor het eerst weer de geometrie en verhoudingsleer ten grondslag aan zijn ontwerpen. Deze leverde hij zonder betaling aan te nemen, doch hij liet ze door anderen uitvoeren (o.a. Rossellino). Met zekerheid door Alberti ontworpen zijn de volgende gebouwen: te Rimini de onvoltooide Tempio Malatestiano (1446, 1944 zeer ernstig beschadigd, eigenlijk een verbouwing van de gothische S. Francesco, waarbij het Romeinse triomfboogidee herleefde); te Florence het Palazzo Rucellai (1456), het eerste paleis met een gesuperponeerde pilastergeleding de zogenaamde faqade van de S. Maria Novella (1448), die met haar verbindingsvoluten tussen de tweede onderbouw en de smallere bovenbouw een voorbeeld voor de latere barokkerken werd, en de L. Grafkapel in de S. Pancrazio (1467); te Mantua de nu zeer vervallen S. Sebastiano (1460), die voor de eerste maal in de Renaissance een grondplan volgens Grieks kruis en ook een schuchtere „grote orde” vertoonde, en de eerst in de 18de eeuw voltooide S. Andrea, met het Palazzo Rucellai misschien wel het belangrijkste werk van den meester, volgens een grondplan dat in het Barok, ook buiten Italië, veel navolging vond. Het middengedeelte van het Palazzo Pitti te Florence wordt aan Alberti toegeschreven; te Rome zijn geen bouwwerken van hem bekend.Een grote invloed heeft Alberti uitgeoefend met zijn geschriften, die gesteld waren in het Latijn of in het Italiaans, welke laatste taal hij voor wetenschappelijke werken propageerde. Vooral dienen genoemd te worden zijn Tien boeken over bouwkunst: De re aedificatoria Libri X, waarin hij, Vitruvius navolgende, de gehele bouwkunst normatief behandelde. Zij werden vermoedelijk omstreeks 1450 geschreven, doch pas in 1485 voor de eerste maal gedrukt; vele herdrukken en vertalingen volgden. Van zijn ± 40 bekende of overgeleverde werken dienen verder nog genoemd te worden Delta Pittura Libri III (over schilderkunst), De Re Statuaria (over beeldhouwkunst), waarin zijn proportieleer van het menselijk lichaam is opgenomen, Della Tranquillitd dell'Anima, De componendis Cifris en een verloren gegane verhandeling over het perspectivisch projecteren.
Lit.: G. Mancini, Vita di L. B. Alberti (1882); Thieme-Becker, Künstlerlexikon I (1907); P. H. Michel, Un idéal humain du XVme siècle, la pensée de L. B. Alberti (1930).
