hertog van BOURGONDIË, graaf van Vlaanderen enz. (Dijon 28 Mei 1371 vermoord Montereau 10 Sept. 1419), oudste zoon van Philips de Stoute en Margaretha van Male, volgde in 1404 zijn vader op in Bourgondië, waardoor hij sterk in de Franse aangelegenheden werd verstrikt (z Bourgondische Huis). In de Nederlanden waren zijn belangen veilig door het in 1405 gesloten familieverbond met zijn broeder Anton van Brabant en zijn zwager Willem VI/IV van Holland-Henegouwen.
Zijn overwinning op de Luikenaren bij Othée (23 Sept. 1408, «Jan van Beieren, elect van Luik), die hem zijn bijnaam bezorgde, versterkte zijn positie aanmerkelijk. Sinds Nov. 1408 beheerste hij voor vijf jaren Parijs en de regering van Frankrijk. De jonge Karel van Orléans verzoende zich schijnbaar met hem (vrede van Chartres, 3 Mrt 1409). In 1410 vormde zich echter de partij der Armagnacs, die in de zomer van 1411 de oorlog tegen hertog Jan en diens aanhangers (de Bourguignons) begon, waarbij Jan zonder Vrees in 1414 tot vrede werd gedwongen. Na een aanvankelijk neutrale houding werkte hij met de Engelsen onder leiding van Hendrik IV samen tegen de Armagnacs en maakte hij zich in Nov. 1417 meester van koningin Isabeau, die voortaan zijn werktuig was. Hij plaatste haar aan het hoofd van een koninklijke regering, die in werkelijkheid door hem werd geleid. (Voor het verloop van de strijd gedurende 1410-1418 z Armagnac, Bernard VII).
Tegenover Isabeau en Jan zonder Vrees verhief zich echter de dauphin (sinds 1417) Karel als regent van het koninkrijk. In 1419 knoopte Jan onderhandelingen aan met de dauphin, die ook met de Engelsen in bespreking was en die hij onder zijn invloed trachtte te brengen. Bij een samenkomst op de Yonne-brug van Montereau werd hij door leden van Karels gevolg gedood. Zijn lijk werd ter plaatse begraven en in het volgende jaar door zijn enige wettige zoon en opvolger Philips de Goede overgebracht naar het Kartuizerklooster Champmol bij Dijon.De Franse verwikkelingen zijn ook van invloed geweest op Jans bewind in Vlaanderen. De noodzaak zijn onderdanen niet van zich te vervreemden heeft hem herhaaldelijk tot concessies genoopt, die een consequente versterking van zijn landsheerlijke macht tegenover de grote steden hebben belemmerd. Reeds in 1405 kwam hij tegemoet aan de verlangens der Vlamingen door een Raad van Vlaanderen, met Nederlands als voertaal, af te splitsen van de Raadkamer te Rijsel en te vestigen in Oudenaarde. In 1407, nadat hij Brugge wegens ongehoorzaamheid had vernederd (het „Calfvel” van 25 Apr. 1407), verplaatste hij deze Raad naar Gent en voorzag hem in 1409 van een instructie die zijn machtspositie in deze jaren weerspiegelt. De toestand in Frankrijk, die na 1410 voor hem gevaarlijker werd, maakte hem vervolgens weer meer toegefelijk jegens de Vlamingen. Zijn toenadering tot Engeland, waarvan Vlaanderen economisch afhankelijk was, nam trouwens een oorzaak van wrijving met zijn onderdanen weg, terwijl, sinds in 1409 op het door hem begunstigde concilie van Pisa het Westerse Schisma gedeeltelijk was geheeld, ook geen kerkelijke verdeeldheid hem meer van hen scheidde.
Lit.: E. Petit, Itinéraires de Philippe le Hardi et de Jean sans Peur, ducs de Bourg. (1888); bij ontstentenis van een moderne biografie: J. Galmette en E. Déprez, Hist. du Moyen Age, sous la dir. de G. Glotz, VII, 1 (1937), blz. 44 vlg., 325 vlg., 511 vlg. Belangrijke detailstudies zijn te vinden in vele artikelen van O.
Cartellieri (1912, 1913), L. Mirot (1914-1939) en B. A. Pocquet du Haut-Jussé (van deze vooral: Jean sans Peur, son but et sa méthode, in: Annales de Bourg. XIV, 1942). Voorts: A.
S. Atiya, The crusade of Nicopolis (1934); J. d’Avout, La querelle des Armagnacs et des Bourguignons (1943); A. Goville, Jean Petit. La question du tyrannicide au commencement du XVe siècle (1932); Idem, Les Cabochiens et l’ordonnance de 1413 (1888). Zie ook de algem. lit. onder Bourg. Huis.
