is, in enge zin, de naam, gegeven aan de benden soldeniers uit Gascogne, waarmede Bernard VII, graaf van Armagnac, in 1410 zijn schoonzoon hertog Karel van Orleans in diens vete met hertog Jan zonder Vrees van Bourgondië te hulp kwam, en die zich berucht maakten door hun plunderzucht en gewelddadigheid. In ruime zin werden door hun tegenstanders, Armagnacs genoemd de Franse vorsten en hoge edelen (o.a. de hertogen van Orleans, Berry en Bourbon, de graven van Alençon en Clermont, de connétable d’Albret) met hun aanhang, die zich 15 Apr. 1410 te Gien verbonden om de moord op Lodewijk van Orleans (1407) te wreken en Jan zonder Vrees ten val te brengen.
De drijvende kracht van dit verbond, dat in 1411 de wapenen opvatte (z Frankrijk, geschiedenis), en de voornaamste leverancier van troepen, was Bernard van Armagnac. De Armagnacs steunden vooral op de hoge adel en waren sterk in Midden- en Zuid-Frankrijk. Zij deden niet voor hun tegenstanders, de Bourguignons, onder, in pogingen om hulp van de Engelsen te verkrijgen. Toen echter dezen in 1415 de oorlog in Frankrijk hadden hervat (z Honderdjarige Oorlog), Philips de Goede van Bourgondië met hen een bondgenootschap was aangegaan (1419) en koningin Isabeau, in naam van haar krankzinnigen gemaal Karel VI, in 1420 bij het verdrag van Troyes den dauphin Karel (VII) had onterfd, werden de Armagnacs, onder de nominale leiding van den dauphin, de verdedigers van de nationale Franse zaak. In 1425, toen de connétable De Richemont een politiek van verzoening met Bourgondië inleidde, werden de meest markante vertegenwoordigers van de partij uit de omgeving van den dauphin verwijderd. De naam Armagnacs voor diens aanhangers geraakte meer en meer in onbruik, om geheel te verdwijnen, nadat de vrede van Atrecht in 1435 Philips van Bourgondië met Karel VII had verzoend.
Deze vrede maakte veel Franse huurtroepen van allerlei landaard werkloos, die een plaag werden voor de bevolking. De naam Armagnacs voor deze soldeniers werd thans in Frankrijk verdrongen door die van Ecorcheurs, maar bleef in zwang in de Duitse streken, waar men de benden, die in 1444 en 1445 in de Elzas huishielden, Arme gecken schold.DR A. G. JONGKEES
Lit.: J. d’Avout, La querelle des Armagnacs et des Bourguignons (Paris 1943)
Armagnac is ook de naam van een eau-de-vie (brandewijn), afkomstig uit het oude graafschap Armagnac, verkregen door distillatie van de wijn uit dit gebied. Het karakter van de Armagnac komt enigszins overeen met dat van de Cognac. Armagnac heeft evenwel veelal een forser bouquet. De productie van de fijnste kwaliteiten, die slechts weinig bij de beste Cognacs achterstaan, is zeer gering. De voornaamste druivensoort in het gebied van Armagnac is de Picpoul, ook genaamd Folie Blanche of l’Enrageat. Het is dezelfde druivensoort, die ook het belangrijkst is in de Charente, het gebied van de Cognac. Daaruit valt enigermate de overeenkomst met de Cognac te verklaren.
Maar in de Charente groeit de wijnstok op een kalkrijke bodem, in Armagnac daarentegen vnl. op kiezelaarde. Vandaar de onderlinge afwijking in karakter die Cognac en Armagnac toch onmiskenbaar vertonen.
W. R. FERWERDA.
