(del Viva Donati) Frate, Italiaans dichter (Santa Firmina bij Arezzo ca 1230 - Florence 1294), uit een Welfisch burgergeslacht, belichaamt het best de vroegste Toscaanse evolutie van de dichtwijze der zgn. Siciliaanse school (z Italië, letterkunde).
Na een vrij loszinnig leven getrouwd, verliet hij in 1256 Arezzo wegens de tweedracht die er heerste, trad in 1268 toe tot de orde van de H. Maagd Maria, de „cavalieri gaudenti” (welke orde, in 1261 gesticht, haar leden het huwelijk toestond), woonde lange tijd in Pisa, en deed in 1293 afstand van al zijn bezit voor de stichting van het klooster „degli Angeli” te Florence. Hoewel Dante hem, om het algemeen gemis aan adel en sierlijkheid in zijn werk, rekent tot degenen die in „volgare plebeo” schrijven, staat hij toch aan het begin van de Toscaanse school, die gelijk de Siciliaanse, in de lyriek de Provençalen na volgde, terwijl vele harer dichters daarnaast ook politieke gevoelens en godsdienstige of moralistische gedachten in verzen uitdrukten.Tot ca 1266 was hij in zijn bezingen der liefde zuiver „provençalisant”. Nadien bezong hij nog alleen de lof van Christus en de H. Maagd, predikte de Christelijke deugden en weidde uit over de onsterfelijkheid der ziel. Zeker is hij geen groot dichter, ook in zijn tweede periode is zijn vers duister en gekunsteld; toch vindt men hier en daar naïeve beelden en wendingen, die van echt gevoel getuigen. Energie en raakheid van expressie treffen somwijlen in zijn moraliserende gedichten; meer nog in de politieke, waarvan de canzone op de slag bij Montaperti (1260), waarin de Florentijnse Welfen door de Ghibellijnen werden verslagen, wel de beste is. Van belang zijn ook Guittone’s 22 in de volkstaal (d.i.
Italiaans) gestelde brieven. Meer dan zijn verzen, toont hij hierin zin voor originaliteit van stijl en een ruime cultuur. De belangrijkste dezer brieven betreft de toestand van Florence na de tegenspoeden der Welfische partij. Ondanks het mengelmoes van Italiaanse, Provençaalse en Latijnse elementen en de vaak lange en gewrongen periodes, die aan mislukte verzen doen denken, deelt men aan deze brieven een afzonderlijke plaats toe onder de prozageschriften der 13de eeuw.
MR H. VAN DEN BERGH
Bibl. (uitgaven): Le Rime di fra’ G. d’A., d. L. Valeriani (Firenze 1828) ; Idem d. F. Pellegrini (Bologna 1901)5 Le Lettere di frate G. d’A., d. F. Meriano (Bologna 1923).
Lit.: A. Pellizzari, La vita e le opere di fra G. d’A. (Pisa 1906) ; F. Torraca, Fra G., in Studi di storia lett. (Firenze 1923); F. Egidi, Un trattato d’amore inedito di fra’ G. d’A., in: Giom.stor. XCVII (1931).
