is de naam van een Frans hertogelijk geslacht, een jongere tak van dat der hertogen van Lotharingen, in wier bezit het graafschap Guise (a. d. Oise) sinds 1333 was.
Stamvader was de derde zoon van hertog René II, Claude van Lotharingen (20 Oct. 1496 - 12 Apr. 1550), voor wie koning Frans I in 1527 Guise tot hertogdom verhief, ter beloning van Claude’s verdiensten als veldheer. De voornaamste zetel van het geslacht was echter Joinvilie (sinds 1552 prinsdom) in Champagne, van welk gewest de Guises in de 16de eeuw in feite erfelijke gouverneurs waren. Leden van de takken Guise, Aumale*, Mayenne hebben in de tweede helft van die eeuw de Oostfranse gouvernementen Champagne, Bourgondië, Lyonnais, Dauphiné, Savoye, later ook Provence en Picardië, als gouverneurs of anderszins beheerst en zo aan het Huis Guise een sterke machtspositie verschaft. Het geslacht is in 1675 uitgestorven. De titel is weer aangenomen door de pretendent naar de Franse koningskroon hertog Jean de Guise, familiehoofd van het Huis Bourbon-Orléans (1874-1940; zie de stamboom van dat Huis). De bekendste Guises zijn:Frans van Lotharingen, bijgenaamd le Balafré („met het litteken”), oudste zoon van Claude (Bar-le-Duc 17 Febr. 1519 bij Orleans 24 Febr. 1563), onderscheidde zich als legeraanvoerder in de oorlogen van Frans I en Hendrik II tegen Karel V. Hij was een broeder van Maria de gemalin van Jacobus V van Schotland, en dus een oom van Maria Stuart. Het gevolg van deze familieverwantschap was, dat hij en zijn broer Karel van Lotharingen, aartsbisschop van Reims (sinds 1538) en kardinaal (sinds 1555) (Joinville 17 Febr. 1524 - Avignon 26 Dec. 1574) Frankrijk bestuurden tijdens de regering van Frans II (1559-1560), die met Maria Stuart gehuwd was. Onder Karel IX werden zij verdrongen door Catharina de Medici, de koningin-moeder, reden waarom Frans op 1 Mrt 1562 door het Bloedbad van Vassy de eerste godsdienstoorlog tegen de Hugenoten ontketende. Bij het beleg van Orleans werd hij op 18 Febr. 1563 dodelijk getroffen.
Hendrik van Lotharingen, eveneens le Balafré bijgenaamd, oudste zoon van de voorgaande (31 Dec. 1550 - vermoord te Blois 23 Dec. 1588), belastte zich in de Bartholomeusnacht*. om zijn vader te wreken, persoonlijk met de moord op de admiraal de Coligny. Hij overwon de Hugenoten 10 Oct. 1575 bij Dormans en werd in 1576 hoofd van de Ligue, het verbond der Katholieke edelen. In 1585 breidde dit verbond zich uit door de opvolgingskwestie. Men wilde verhinderen, dat de Protestantse Hendrik van Navarre de kinderloze koning Hendrik III zou opvolgen. De daardoor ontstane strijd staat bekend als de „oorlog der drie Hendriken”. Het gevaarlijke voor de regering bestond in de betrekkingen, die Hendrik van Guise ook met het democratische gemeentebestuur van Parijs, de Zestien, onderhield.
Toen de koning Guise verbood in Parijs te komen, kwam deze toch en verdreven de Parijzenaars Hendrik III („Dag der barricaden”). Op de Vergadering der Generale Staten te Blois was Guise oppermachtig. De koning liet zijn mededinger door sluipmoordenaars ombrengen.
Lit.: R. de Bouillé, Histoire des ducs de G. (4 dln, Paris 1849-1850); J. de Croze, Les Guises, les Valois et Philippe II (2 dln, Paris 1866) ; H. Forneron, Les ducs de G. et leur époque (2 dln, Paris 1878) ; Cauvin, Vie de François de Lorraine (1878) ; Idem, Henri de Guise (1881); Valincourt, Vie de François, duc de Guise (1881).
