Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 18-10-2023

GROTE MOGENDHEDEN

betekenis & definitie

of „de” Mogendheden noemt men in de nieuwere en nieuwste geschiedenis die staten, die door hun macht en invloed in internationale aangelegenheden uitsteken boven de andere. Deze hoedanigheid is in de loop der eeuwen niet steeds aan dezelfde staten eigen geweest.

Zo waren in de 17de en gedeeltelijk ook nog in de 18de eeuw Nederland, Spanje, Zweden en Turkije als Grote Mogendheden te beschouwen, landen, die dit thans in genen dele meer zijn. Andere landen, die destijds in het wereldgebeuren nog maar nauwelijks meetelden, of zelfs nog geheel niet bestonden, spelen thans een overwegende rol (Rusland, de V.S.).In de 19de eeuw na het Congres van Wenen, kende men vijf Grote Mogendheden, t.w. Groot-Brittannië, Frankrijk. Oostenrijk, Rusland en Pruisen (pentarchie). Sedert 1871 trad in de plaats van Pruisen het Duitse Rijk. In het begin van de 20ste eeuw werden, naast de oude vijf nog drie Grote Mogendheden erkend: Italië, de V.S. en — als enige niet-blanke staat — Japan. In Wereldoorlog I ging Oostenrijk te gronde, terwijl Duitsland en Rusland tijdelijk tot machteloosheid waren gedoemd. Het duurde evenwel niet lang, of beide laatstgenoemde landen werden weer tot de groten gerekend.

Wereldoorlog II heeft ook in dit opzicht zeer belangrijke verschuivingen teweeg gebracht. De Duitse macht verdween, evenals die van Italië en Japan. Thans kunnen als Grote Mogendheden worden aangemerkt die landen, die een permanente zetel (met daaraan verbonden veto-recht!) in de Veiligheidsraad hebben. Dit zijn: de V.S., de Sovjet-Unie (Rusland), Groot-Brittannië, Frankrijk en China (de Grote Vijf). Een belangrijk verschil met vroeger is nog, dat, terwijl voorheen alle Grote Mogendheden ongeveer als gelijk in macht en betekenis konden worden beschouwd, zich thans een belangrijke gradatie onder deze mogendheden onderling doet zien. Inderdaad kunnen landen als Groot-Brittannië en Frankrijk zich in macht niet meten met de V.S. of de Sovjet-Unie. China’s positie als Grote Mogendheid moet vooralsnog slechts als van meer formele betekenis worden beschouwd.

< >