ook Brunellesco, Italiaans bouwmeester en schilder (Florence 1377-15 Apr. 1446), kwam reeds vroeg in de leer bij een edelsmid (vóór 1398). In 1401 werd hij uitgenodigd tot een wedstrijd met Lorenzo Ghiberti tot het leveren van reliëfs voor de bronzen deur van het Baptisterium San Giovanni te Florence; als onderwerp werd beiden het paneel Abraham’s offer voorstellend, ter uitbeelding voorgelegd.
Brunelleschi verloor: zijn proefstuk is harder van vorm doch sterker van uitdrukking. Nu vervaardigde hij enkele beeldhouwwerken te Pistoja (profeten) en te Florence (houten kruisbeeld in de S. Maria Novella), docb spoedig gaf hij al zijn krachten aan de architectuur; zijn ideaal was het bouwen van de koepel op de Dom zijner vaderstad. De oude Giov. d’Ambrogio had de koepel van de Domkerk (Santa Maria del Fiore) niet kunnen voltooien; nu ontwierpen (1404) Brunelleschi en Ghiberti samen de koepel, welke tussen 1434 en 1436 voleindigd werd.
Men kan gerust zeggen, dat het voornaamste gedeelte aan het genie van Brunelleschi ontsproten is: de dubbele koepelwand, waarbij de binnenwand dikker en met de buitenste verbonden is; een constructievorm van destijds verbluffende nieuwheid, in de vormgeving nog aan de Gothiek herinnerend. De bekroning van dit elegante bouwwerk, door sommigen boven de koepel van de St Pieter gesteld, heeft de meester niet meer kunnen beleven. DR JOHN B. KNIPPINOVerdere werken van Br. zijn: het Ospedale degli Innocenti (1421-1424), voltooid door Fr. del Leone en in 1620 omgebouwd; kerk en sacristie van S. Lorenzo, waarvan alleen de sacristie tijdens Brunelleschi’s leven gereed kwam, een kunstwerk zeer geschikt om met de vormwereld van de bouwmeester vertrouwd te raken; de kerk is een vernieuwing (vooral wat de ramen betreft) van de op middeleeuws plan gebouwde S. Trinitè; de Cappella dei Pazzi (1430; na 1446 afgebouwd); de S. Maria degli Angioli, door geldgebrek niet voltooid, gebouwd voor de Camaldulenzers: een achtkantige ruimte omgeven door veelhoekige kapellen, ieder met twee absiden, bekroond door een koepel op rond grondplan, de voornaamste lichtbron; de S.
Spirito, eerst in 1482 volgens zijn plannen met enige wijzigingen (deuren) opgetrokken, ontworpen volgens het plan van de Dom van Pisa, met verschillen in gewelfdek, zijbeuken, vieringskoepel en zuilenrijen in de zij-armen; het Palazzo Pitti, later zeer vergroot, slechts weinige onderdelen herinneren aan Brunelleschi; de preekstoel in de S. Maria Novella, uitgevoerd door zijn leerling Andrea di Lazzaro Cavalcanti. Werken onder zijn invloed gebouwd o.a.: het paleis der Pazzi, de abdij van Fiesole en de grote kloostergang van de kerk Santa Croce. Tot zijn trouwste leerlingen behoorde Michelozzo . Aan Br. werden ook krijgs- en waterbouwkundige werken toevertrouwd.
Portretten van hem in het Louvre te Parijs, door Paolo Uccello of Masaccio (samen met Giotto Donatello en Antonio Manetti); buste in hoog-reliëf op zijn graftombe in de Dom door Andrea di Lazzaro Cavalcanti (waarschijnlijk naar een gipsen dodenmasker in het Museo dell’ Opera, Florence).
Lit.: G. Vasari, Le vite dei puü illustri pittori ecc. (Firenze 1878), 327 vlg.; A. Manetti, Vita di Filippo di Ser Brunellesco, uitgeg. door E. Toesca (Firenze 1927); C.
V. Fabriczy, Fil. Br. (Stuttgart 1892); P. Fontana, Fil.
Br. (Firenze 1920); A. Venturi, Fil. Br. (Roma 1923); R. L.
Luzzatto, Br. (Milano 1926); L. Guasti, La cupola di S. Maria del Fiore (Firenze 1857).
