of Mongibello (uit het Italiaanse monte en het Arabische djebel, berg), hoogste vulkaan van Europa, verheft zich in het N.O. van Sicilië uit de vlakte van Catania tot een hoogte van 3274 m. Hij heeft de vorm van een kegel en aan de voet een omvang van ca 130 km.
De berg verheft zich geïsoleerd ten N.W. van Catania en wordt ten W. en ten Z. door het dal van de Simeto, ten N. door dat van de Alcantara scherp begrensd. In het N.W. vormt de waterscheiding tussen beide rivieren de verbinding met de overige gebergten van het eiland. De zijden van de buitengewoon vlakke kegel hebben een zeer zachte glooiing, van 2o-8°. De ellipsvormige centrale kegel verheft zich uit een vlakte, de Piano del Lago, nog 300 m hoog met een glooiing van 2o°-30°. Door instorting van het oostelijke gedeelte van de kegel is de Valle del Bove ontstaan, een breed, slenkvormig dal. Uitbarstingen uit de centrale kegel en de krater daarvan hebben slechts zelden plaats; de inwendige werkzaamheid van de kegel bepaalt zich tot rook en asregen. De uitbarstingen geschieden doorgaans op de hellingen uit bocca’s, d.z. neven- of adventiefkraters (200). Naast aswolken met bommen worden ook lavastromen uitgestoten. De uitbarstingen zijn van het vulcanotype.Volgens de plantengroei onderscheidt men op de Etna de bebouwde (regione colta) tot 1300 m, de bosrijke (regione selvosa) tot 2200 m en de besneeuwde (regione nevosa) gordel. De eerste is vruchtbaar en telt tal van steden, dorpen en villa’s. Hier groeien dadelpalmen, olijf-, vijgen- en amandelbomen, tarwe, gerst enz. en heeft men uitmuntende wijngaarden. Op de tweede gordel vindt men kastanjebomen, die wegens hun dikke stammen wereldberoemd zijn, beuken, dennen, berken enz. Op de hoge gordel is de bodem woest en kaal of met sneeuw bedekt. Slechts struiken en kruiden groeien er nog.
Reeds door schrijvers van de Oudheid zijn uitbarstingen van de Etna vermeld en vóór het begin van onze jaartelling kent men er 12. Na Christus’ geboorte hadden er een honderdtal plaats.
Om de top van deze berg te bereiken, begaf men zich eertijds van Catania met de nodige gidsen en muildieren naar Nicolosi, van waar uit de bestijging geschiedde. Men steeg van hier naar de Torre del Filosofo, waar volgens de sage weleer Empedokles gewoond heeft, en bereikte op 2942 m het einde van de vegetatie. Hier ligt de hut Casa Inglese, in 1811 door officieren van het Engelse garnizoen grotendeels bekostigd, maar gebouwd door Gemellaro, hoogleraar te Catania, waarom dit verblijf ook de naam „Casa di Gemellaro” draagt. Hier vindt men enige vertrekken, benevens stalling voor de muildieren, die er moeten achterblijven. Daarnaast verheft zich een astronomisch observatorium, waarin tevens reizigers een onderdak kunnen vinden. Tegenwoordig is er een prachtige autoweg, die van Catania naar het Observatorium, op ca 1900 m, omhoog leidt en thans verlengd wordt tot 2700 m hoogte.
Men behoeft daarna slechts de kegel ter hoogte van 527 m te beklimmen, hetgeen echter niet gemakkelijk valt, daar de reiziger er zowel met scherpe lavabrokken als met een grote massa as en met een aanmerkelijke steilte te worstelen heeft; trouwens ook het bezoek aan de hoofdkrater is, behalve ongemakkelijk, niet zonder gevaar: de psychische attractiekracht er van is berucht en de luchtzuiging valt te vrezen. Sedert 1895 voert een spoorlijn van 109 km lengte rondom de gehele berg en sedert i8g6 een lijntje naar Giarre-Riposto aan de kust.
Lit.: O. de Fiore, L’Etna (1919); Aetna, hrsg. v. E.Schwartz (1913); F. Ehm, Lava, Erlebnisse a. d. Feuerberge Aetna (1933).
