(1) Siciliaanse provincie, telt op 3572 km2 713 160 inw. In het N.O. verheft zich de Etna (3313 m), het hoogste punt van het gehele eiland.
Tussen de Etna en de gebergten van het Z. vindt men de graanrijke vlakte van Catania (Campi Leontini). Zij vormt een rechthoek van 11 bij 30 km, wordt door de Simeto, Dittaino en Cornalunga doorstroomd en bestaat uit klei en vulkanische gesteenten. Hoofdproducten zijn graan, olijfolie, witte wijnen, zuidvruchten, zoethout, hennep, manna, soda, marmer en zwavel.(2), hoofdstad der gelijknamige provincie, kruispunt aan de spoorweg van Messina naar Syracuse, telt als gemeente 272 824 inw. en draagt, evenals Venetië, de bijnaam la Bella. Het klimaat is gezond. Tot de belangrijkste gebouwen behoren de kathedraal, het universiteitsgebouw, het paleis der Senatoren en vooral het Benedictijner klooster San Niccolo d’Arena, een der prachtigste kloosters van Europa; de daarbij behorende kerk bevat een beroemd orgel. In het geheel zijn er meer dan 100 kerken en 30 kloosters. De universiteit is uit 1434; zij telt ruim 6000 studenten.
Catania is de zetel van een aartsbisschop, van een Hof van Appèl, van een criminele rechtbank en van de grootprior der Johannieten. De nijverheid is veelzijdig; van belang zijn textiel-, was-en olijfolie-industrieën de kunstnijverheid; uit zoethout wordt o.a. drop vervaardigd. De visserij (o.a. tonijn) is van betekenis. De oude haven, die niet meer voldeed, is thans uitgebreid.
Catania heeft ook een belangrijke luchthaven.
De stad, dikwijls door uitbarstingen van de Etna en door aardbevingen geteisterd, zoals in 1169 en 1693, ligt op de plaats van het oude, onder lava bedolven Katana, waarvan de overblijfselen van een groot amphitheater, nog groter dan het Colosseum te Rome, voorts tempels van Ceres en Vulcanus, een waterleiding, badplaatsen, graven, enz. nog aanwezig zijn.
Het oude Katana werd ca 730 v. Chr. van Naxos uit gesticht en genoot weldra een hoge mate van bloei. Hiero van Syracuse verplaatste in 476 haar inwoners naar Leontium en bracht Syracusers en Peloponnesiërs naar Katana. Na zijn dood maakten echter de verdrevenen zich weer meester van hun stad en de indringers namen de vlucht naar Inessa.
Later kregen de Atheners haar in bezit en daarna maakte Dionysius de Oudere van Syracuse zich door verraad van de plaats meester, doch verloor er in 394 een zeeslag tegen de Carthagers. Vervolgens heersten er tyrannen, uit de ingezetenen opgestaan, Agathocles van Syracuse en Carthagers, terwijl na de Eerste Punische Oorlog de Romeinen de teugels van het bewind in handen hadden. Augustus zond Romeinse veteranen derwaarts, die de welvaart van Katana aanmerkelijk vermeerderden. In de middeleeuwen ging de plaats sterk achteruit, door herhaalde aanvallen, achtereenvolgens van Goten, Vandalen en Saracenen, die haar tot 1071 in hun macht hadden, maar nog meer door de vreselijke aardbevingen.
Volgens de legende heeft de H. Agatha in 251 de lavastroom van de stad gekeerd, weshalve zij als patrones der stad vereerd wordt.
