kardinaal en diplomaat (Rome 8 Juni 1757 - 24 Jan. 1824), werd in 1783 benoemd tot geheim kamerheer van de paus; in 1797 werd hij belast met de militaire zaken, toen belangrijk wegens de dreigende inval der Fransen. Machtig werd hij onder Pius VII, wiens verkiezing (14 Mrt 1800) vooral zijn werk was en die hem dan ook 11 Aug. d.a.v. benoemde tot kardinaal en staatssecretaris.
Als zodanig heeft hij gedurende het gehele pontificaat van Pius de pauselijke politiek geleid en wel steeds in vooruitstrevende zin. Vandaar dat hij de geschikte man was voor de onderhandelingen met Napoleon over een concordaat, en het is vooral zijn werk dat deze overeenkomst, trots alle moeilijkheden en ondanks het aanmatigende optreden van de eerste consul, tot stand kwam. Veel had de Kerk moeten prijsgeven, maar de vrede was hersteld en veel invloed had zij daardoor in Frankrijk teruggekregen. Doch toen de keizer steeds minder op de belangen van de Kerk lette en steeds aanmatigender optrad, vond hij ook Consalvi meer dan de zwakke Pius VII op zijn weg.
Daarom eiste Napoleon zijn ontslag als staatssecretaris, waarin de paus toegaf (17 Juni 1807). Toch behield Consalvi zijn invloed. Hij ging met de paus in ballingschap, feitelijk gevangenschap, in Frankrijk en weigerde de inzegening van het tweede huwelijk van Napoleon te Parijs bij te wonen (1810). Pas in 1814 herkreeg hij zijn vrijheid en nu nam hij een actief aandeel (opnieuw tot staatssecretaris benoemd) aan het Wener Congres waar hij de teruggave van het gehele pauselijk gebied bewerkte.
Daarna heeft hij volgens vooruitstrevende denkbeelden het bestuur van de Kerkelijke Staat gereorganiseerd en er de orde hersteld. Zijn financiële en wetgevende bedrijvigheid is toen zeer aanzienlijk geweest. Bij de dood van Pius VII (1823) overwon de reactie en Consalvi verloor zijn invloed; hij werd achteruitgezet, maar stierf kort daarna.Bibl.: Mémoires. Avec introd. p. J. Grétineau-Joly (2 dln, Paris 1864, herdr. 1895; onecht?); Correspondance avec le prince Clément de Mettemich (Brux. 1899); Corrispondenza inedita dei cardinali Consalvi e Pacca (Torino 1903).
Lit.: Ranke, Cardinal G. und seine Staatsverwaltung, in: Historisch-biographische Studiën, Sâmtl. Werke XL (1877); E. L. Fischer, Kardinal C. (1899); J.
J. Dwyer, Cardinal G. (1925); J. Rinieri, La diplomazia pontifica nel secolo XIX (Roma 1902-’06); G. A.
Angelucci, Il grande segretario délia Santa Sede (Roma 1924).
