noemt men in de wiskunde de gegevens, waardoor een wiskundige grootheid bepaald wordt. Het eenvoudigste voorbeeld is de bepaling van de plaats van een punt P op een rechte lijn l door middel van één coördinaat, bijv. door de afstand van P tot een vast gekozen punt 0 op l (met inachtneming van het teken van de coördinaat OP), of door de verhouding van de afstanden van P tot twee verschillende vaste punten 01 en O2 van l (met inachtneming van het teken).
In het platte vlak kan de plaats van een punt met behulp van twee coördinaten worden bepaald; de bekendste methode is die door middel van twee onderling loodrechte lijnen, genaamd coördinaatassen, waarvan de ene de-as, de andere de y-as wordt genoemd en haar snijpunt de oorsprong van het zgn. rechthoekige coördinatenstelsel. De oorsprong verdeelt elk van de assen in twee halfrechten en we spreken zowel voor de -as als voor de y-as af, welke helft de zgn. positieve -as (resp. y-as) en welke helft de zgn. negatieve -as (resp. y-as) heet. Stelt P een willekeurig punt van het vlak voor, dan verstaat men onder de-coördinaat (of abcis) van P de afstand PQ van P tot de y-as, onder de^-coördinaat van P de afstand PR van P tot de -as. De -coördinaat wordt voorzien van een plus-teken (resp. min-teken), wanneer R op de positieve (resp. negatieve) -as ligt; de x-coördinaat wordt voorzien van een plus-teken (resp. minteken), wanneer Q op de positieve (resp. negatieve) y-as is gelegen.Voor de overeenkomstige plaatsbepaling in de ruimte gebruikt men drie onderling loodrechte vlakken, waarvan de snijlijnen-as, resp. x'-as, resp. y-as heten. De coördinaten van een punt P zijn nu de van tekens voorziene afstanden van P tot genoemde vlakken. De laatste twee coördinatenstelsels heten Cartesische coördinatenstelsels naar Descartes, die ze voor het eerst invoerde. Zowel in het vlak als in de ruimte kan men ook in plaats van onderling loodrechte assen assenstelsels gebruiken, waarvan de assen scheefhoekig op elkaar staan (scheefhoekige coördinaten).
Verder ontmoet men voor de vlakke plaatsbepaling van een punt P de zgn. bipolaire coördinaten (r1; r2), waarin r1 en r2 de afstanden van P tot twee vaste punten 01 en O2 voorstellen.
In de ruimte wordt vaak gebruik gemaakt van zgn. cylindercoördinaten of van zgn. bolcoördinaten. In de analytische meetkunde wordt veelvuldig gebruik gemaakt van zgn. homogene coördinaten. Het beginsel van de homogene coördinaten stelt ons in staat om elk punt van een rechte lijn door een getallenpaar te bepalen, evenzo elk punt van een plat vlak door een getallendrietal, elk punt van de ruimte door een getallenviertal te bepalen, waarop dan ook de oneindig verre punten geen uitzondering meer maken.
In de astronomie worden ter bepaling van de plaats van een hemellichaam (bijv. van een ster) aan de hemelbol verschillende coördinatenstelsels gebruikt, waarvan we noemen:
1. hoogte en azimuth;
2. declinatie en rechte klimming;
3. lengte en breedte sterrenkunde.
PROF. DR F.LOONSTRA.
