[-ó-] Grieks Kleopatra, naam van vele vorstinnen van Macedonischen huize; een der gemalinnen van Philippus II heette Cleopatra. De beroemdste Cleopatra is evenwel de oudste dochter van Ptolemaeus XI Auletes, geboren in 68 v.
Chr. en in 51 met haar jongere broeder en gemaal Ptolemaeus XII tot de heerschappij over Egypte geroepen. In 48 werd zij verdreven, verzamelde een leger in Syrië en wist Caesar voor zich te winnen; deze herstelde de gezamenlijke heerschappij van Cleopatra en haar gemaal, eerst de reeds genoemde, daarna een nog jongere broeder, Ptolemaeus XIII. Als minnares van Caesar reisde zij met hem door Egypte en zelfs naar Rome. Hun zoon werd Caesarion genoemd.
Na Caesar’s dood (44) keerde zij naar Egypte terug en werd de minnares en later de gemalin van de triumvir M. Antonius. Inmiddels had zij haar broeder laten doden. Zij liet zich door Antonius de heerschappij over Cyprus, Coelesyrië en Africa geven; gezamenlijk lieten zij zich als Isis en Osiris vereren.
Bij de Romeinen wekte dit optreden grote verbittering. Octavianus maakte daarvan gebruik en verklaarde haar (niet Antonius!) de oorlog. Na de nederlaag bij Actium (31) vluchtte zij naar Egypte. Antonius beproefde tevergeefs tegenstand te bieden en doodde zichzelf, toen hem ten onrechte de dood van Cleopatra werd bericht.
Het heet, dat Cleopatra nog getracht heeft, Octavianus aan zich te binden; maar dit is weinig waarschijnlijk. Zij doodde zich, volgens de overlevering, door vergif of door slangen, die heimelijk in een mandje met vijgen zouden zijn gebracht. In ieder geval verijdelde zij het voornemen van Octavianus, om haar in de triomftocht mede te voeren. Over Cleopatra wordt verschillend geoordeeld; aan haar vastberaden energie en scherpzinnigheid kan men evenwel niet twijfelen.PROF. DR B. A. VAN GRONINGEN
Lit.: z Egypte en Ptolemaeus; voorts A. Weigall, The life and times of Cleopatra (1914).
