of al-Azhar is de naam van een bekende moskee in Caïro, waar een Mohammedaanse godsdienstige hogeschool is gevestigd, die eveneens Azhar wordt genoemd. Met de bouw van de moskee werd begonnen in 969, terstond nadat de Fatimieden Egypte veroverd hadden en daar hun nieuwe hoofdstad Caïro hadden gesticht.
De Azhar-moskee was bestemd als centrale moskee in de nieuwe stad; zij kwam in 972 gereed. In de loop der tijden hebben verschillende Egyptische vorsten verder aan de moskee gebouwd; tot de toevoegingen behoorde een aantal gebouwen voor godsdienstig onderricht, zgn. madrasa’s, die later met de moskee een groot complex vormden en haar allengs tot een beroemd centrum van godsdienstige geleerdheid maakten. In verschillende perioden genoot de Azhar de bijzondere gunst der heersers, die dan kostbare verfraaiingen lieten aanbrengen. Het laatst geschiedde dit onder de Chediwe’s in de tweede helft der 19de eeuw.Langzamerhand is de Azhar door allerlei omstandigheden tot de belangrijkste en heiligste theologische school van de Sunnietische Islam geworden. Tot ca 1870 werd het onderwijs op de traditionele middeleeuwse wijze bedreven; de studenten woonden grotendeels in bijzonderlijk voor hen gestichte verblijven en de docerende geleerden werden, evenals de studenten, uit vrome stichtingen onderhouden. Na het genoemde jaar zijn hervormingen ingevoerd, waardoor de Azhar allengs meer op een westerse universiteit is gaan gelijken. In 1911 is de Azhar-universiteit tot de hoogste Mohammedaanse onderwijsinrichting verklaard en heeft haar inrichting een officiële reglementering gekregen. Niettemin vertegenwoordigen de Azhar-geleerden en hun studenten nog steeds het traditionele religieuze element in de Islam en oefenen zij als zodanig in Egypte en de verdere Mohammedaanse wereld grote invloed uit.
PROF. DR J. H. KRAMERS
Lit.: De beste beschrijving is die van Prof. J. Pedersen, Al Azhar, et Muhammedensk Universitet (Köbenhavn 1922). Zie ook: A. Sékaly, L’Université d’el-Azhar et ses transformations, in: Revue des études islamiques (Paris 1927, 1928).
