(Ypsilantis, Hypsilantis), naam van een Grieks Phanarioten-geslacht, dat in de vrouwelijke lijn afstamt van het Byzantijnse keizershuis der Comnenen. Vooral bekend zijn geworden :
Alexander (Constantinopel ca 1726 - 13 Jan. 1806) speelde vóór de Griekse revolutie een grote rol in de oostelijke Europese wereld. Twee keer werd hij door de sultan tot gouverneur van Walachije benoemd, intussen onderhandelde hij over de onafhankelijkheid van Griekenland met Catharina van Rusland en de keizer van Duitsland. Ten slotte stierf hij in de gevangenis, onthoofd op bevel van de sultan.
Alexander (Constantinopel 12 Dec. 1792 Wenen 31 Jan. 1828), was een kleinzoon van de vorige, trad in dienst van de tsaar en verloor in de oorlogen tegen Napoleon bij de slag van Dresden in 1816 zijn linkerarm. Toen Capodistrias het voorstel van Xanthos weigerde, was hij het, die op Capodistrias’ verzoek de leiding van de Revolutie op zich nam. Alle jonge Grieken, die aan Russische universiteiten studeerden, schaarden zich onder zijn vaandel. De Revolutie werd in Febr. 1821 in de Donauprovincies uitgeroepen, waar twee Grieken gouverneur waren en waar zeer veel Grieken waren gevestigd. Bovendien kozen de Serviërs en de Bulgaren de zijde der opstandelingen, maar weldra verrieden zij hen. Fouten van Alexander, daarbij uit onervarenheid gemaakt, en het feit, dat Rusland hen in de steek liet, bewerkte de nederlaag der Grieken te Dragatsani in Juni 1821.
Ypsilanti vluchtte naar Oostenrijk, waar hij gevangen gezet werd tot 1827. Hij stierf ten gevolge van in de Oostenrijkse gevangenissen opgelopen ziekten.
Constantijn (Constantinopel ca 1760 - Kiew 24 Juni 1816) vader van de voorgaande, studeerde in Duitsland, was na zijn terugkeer hoofdtolk te Constantinopel (1796-’99). Zijn politiek was russophiel en stelde zich tegenover die van Frankrijk. Hij was de promotor van de stichting van de autonome Staat der Ionische eilanden onder garantie van Turkije en Rusland. De Porte benoemde hem tot hospodar, eerst van Moldavië (1799) en toen van Walachije (1802), dat hij op rechtvaardige en intelligente wijze bestuurde. Maar de sultan riep hem onder invloed van de Franse gezant Sebastiani terug naar Constantinopel. Begrijpend dat deze terugkeer zijn dood zou zijn, vluchtte Ypsilanti naar Rusland; hij nam deel aan de Russische veldtocht in de Donauprovincies en ging daarna naar zijn familie in Kiew, waar hij in 1816 stierf.
Demetrios (Constantinopel 25 Dec. 1793 -Nauplia 16 Aug. 1832), was de tweede zoon van de voorgaande, nam deel aan de veldtocht van zijn broer in de Donauprovincies, maar werd op i Mrt 1821 door hem naar de Peloponnesus gezonden als zijn vertegenwoordiger. Hij had volledige volmacht en woonde op 25 Mrt het uitroepen van de Revolutie bij. Hij was een uitstekend generaal, maar weinig soepel, wat dikwijls conflicten veroorzaakte tussen hem en de voormannen der opstandelingen. Hij behaalde grote overwinningen, zoals die van het beleg en de bevrijding van Argos (in Jan. 1822) en die van Myli, waar hij met 350 krijgslieden de Turks-Egyptische legers van Ibrahim, zoon van Mehemed Ali, terugsloeg (Juni 1825). Dezen konden zo nooit de stad Nauplia betreden en deze overwinning toonde aan de Westerse mogendheden, dat de Turken niet onoverwinlijk waren.
Toen Capodistrias erkend was als gouverneur van Griekenland, benoemde hij Ypsilanti tot oppergeneraal van Oost-Griekenland, belast met het zuiveren van het land van Turkse benden. Met een serie veldslagen, waarvan de overwinning van Petra de laatste was (Sept. 1829), beëindigde hij de gevechten der Revolutie. Hij stierf in het bevrijde Griekenland, zonder enige beloning gevraagd te hebben.
