(Emmanuel), Freiherr, bisschop (sedert 1850) van Mainz (Munster 25 Dec. 1811 - klooster Burghausen 13 Juli 1877), was in 1848-1849 clericaal lid van het Frankforter parlement en van 1871-1873 van de Duitse rijksdag. Hij was een van de belangrijkste leiders van het Katholicisme in het Duitse rijk.
Op het Concilie van het Vaticaan (1870) verklaarde hij zich tegen de definiëring van het dogma van de onfeilbaarheid van de paus, maar schikte zich later. Tijdens de „Kulturkampf” trachtte hij tevergeefs te bemiddelen. In de strijd tegen het socialisme werd von Ketteler de stichter van de Katholieksociale actie in Duitsland. Hij verdedigde een oplossing van de sociale kwestie uitgaande van de caritas-gedachte.Bibi.: Freiheit, Autorität und Kirche (1862); Die Arbeiterfrage und das Christentum (1864); Deutschland nach dem Krieg von 1866 (1867); Die wahren Grundlagen des religiösen Friedens (1868); Die Arbeiterbewegung und ihr Streben im Verhältnis zu Religion und Sittlichkeit (1869); Das allgemeine Konzil und seine Bedeutung für unsere Zeit (1869); Das unfehlbare Lehramt des Papstes (1871); Die Zentrumfaktion auf dem ersten Deutschen Reichstage (1872); Die Katholiken im Deutschen Reiche (1873); Der Kulturkampf gegen die Katholische Kirche und die neuen Kirchengesetzentwürfe für Hessen (1874); Predigten (2 dln, 1878) en Briefe (1879, ed. Raich). In 1911 heeft Mumbauer zijn Ausgewählte Schriften uitgegeven (3 dln, 2de dr., 1924).
Lit.: O. Pfülf, Bischof von K. (3 dln, 1899); Mondwiler, Bischof von K. als Vorkämpfer der Christlichen Sozialreform (2de dr., 1911); L. Neuefeind, Bischof K. und die soziale Frage seiner Zeit (1927); Th. Brauer, K., der deutsche Bischof und Sozialreformcr (1927); P. Grebe, Die Arbeiterfrage bei Lange, K., Jörg, Schäffle (1935). Roman: F. Herwig, Der grosse Bischof (1930); P. Rausch, Bischof v. Ketteler als Politiker (1936).
