noemt men in proza geschreven boeken, die eeuwen lang de lectuur hebben gevormd van de volksklasse. Men noemt ze ook wel volksromans en prozaromans; de benaming blauwboekjes is alleen toepasselijk op latere uitgaven, die doorgaans onder een blauwe omslag verschenen.
Een groot deel zijn bewerkt naar middeleeuwse ridderromans, o.a. De Vier Heemskinderen, Malegijs, Floris ende Blanchefleur, Hendric en Margarieta van Lymborch, Lansloet ende Sandrijn; andere zijn uit een vreemde taal, vooral Latijn en Frans, vertaald of bewerkt, als Valentyn en Ourson, Jan van Parijs, Peeter van Provencen, Ulenspieghel en het Evangelie vanden Spinrocke. Tot de meest bekende Nederlandse volksboeken behoren de Historie van de Vier Heemskinderen en de Ulenspieghel. De houtsneden, waarmede deze volksboeken geïllustreerd waren, hadden dikwijls geen betrekking op de tekst.De opkomst van het volksboek in de Nederlanden dateert van het laatste kwart der 15de eeuw. Aanvankelijk waren Gent en Antwerpen de centra der volksboekindustrie, die zich later naar Amsterdam verplaatste. Daarentegen heeft het volksboek zich in Vlaanderen langer kunnen handhaven; tot 1914 werden er te Gent talrijke geregeld herdrukt. Sinds de Romantiek heeft de wetenschap de betekenis van het volksboek ingezien voor onze kennis van de middeleeuwse letterkunde. In onze eeuw werd een aantal oude Nederlandse volksboeken vanwege de Maatschappij der Nederl. Letterkunde herdrukt (12 dln, 1902-1941, uitgeg. door G.
J. Boekenoogen e.a.). Een aantal volksboeken, o.a. dat van Tijl Uilenspiegel, leeft voort in de kinderliteratuur.
Lit.: C. Kruyskamp, Ned. volksboeken (Leiden 1942); Luc. Debaene, De Ned. volksboeken (Antwerpen 1951, geeft een opsomming v. alle Ned. prozaromans, gedr. tussen 1475 en 1540). Bekende catalogi: G. Adama van Scheltema, Ned. letterkunde, populaire prozaschrijvers der 17de en 18de eeuw (Amsterdam, Fred. Muller 1893; prijscatalogus); Ned. letterkunde, pop. prozaschrijvers der 17de en 18de eeuw, voorhanden bij R.
W. P. de Vries (Amsterdam 1907, id.); E. Dronckers, Verz. F. G. Waller, cat. v.
Ned. en VI. pop. boeken (’s-Gravenhage 1936, Coll. in Kon. Bibl. te ’s-Gravenhage); M. Buisman J.F.zn, Populaire prozaschrijvers van 1600 tot 1815; alphab. naamlijst (Amsterdam 1954).
