is een ziektebeeld, berustend op een verhoogde prikkelbaarheid van spieren en zenuwen, die verschillende oorzaken kan hebben. Het wordt gekenmerkt door aanvallen van tonische (langdurige), min of meer pijnlijke krampen in verschillende spiergroepen, waarbij in de regel het bewustzijn niet wordt gestoord.
De krampen doen zich voor in handen en voeten, die daarbij een typische stand aannemen (carpopedale spasmen), in de spieren om de mond („karpermond”), vooral bij kinderen ook in het strottenhoofd (laryngospasmus) en zelden in andere spieren. Dit is de zgn. manifeste tetanie. Bij sommige individuen manifesteert de tetanie zich als epileptiforme stuipen (z epilepsie) met tonische en clonische krampen en verlies van bewustzijn. Aan de manifeste vorm gaat vooraf de latente tetanie, die aanleiding kan geven tot een gevoel van prikkelen, tintelen of stijfheid, maar die overigens slechts door objectief onderzoek aantoonbaar is. Zo ziet men dat de gelaatsspieren zich samentrekken als men klopt op de wang voor het oor (verschijnsel van Chvostek), dat de spieren van de onderarm en hand in een kramptoestand komen als men de bovenarm omsnoert (verschijnsel van Trousseau), dat de gevoeligheid der spieren voor galvanische prikkels verhoogd is (verschijnsel van Erb) enz.Naar de oorzaken onderscheidt men 2 groepen:
a. hypocalcaemische tetanie, veroorzaakt door een abnormaal laag kalkgehalte van het bloedplasma en
b. normocalcaemische tetanie, waarbij dit gehalte normaal is.
Ad a. Bij volwassenen berust hypocalcaemische tetanie meestal op een tekort aan bijschildklier-hormon; dit komt o.a. voor, als de zeer moeilijk zichtbare bijschildkliertjes (parathyreoideae) bij een schildklieroperatie zijn weggenomen (parathyreoprive tetanie). Een andere oorzaak is onvoldoende opneming van kalk uit de darm in het bloed, zoals voorkomt bij spruw of als de voeding zeer kalkarm is, terwijl er tevens veel kalk aan het lichaam wordt onttrokken door zwangerschap en zogen. Bij kinderen is rhachitis de voornaamste oorzaak van hypocalcaemie en tetanie; men spreekt dan vaak van spasmophilie. Deze ziet men vooral in het voorjaar of bij behandeling met kleine doses vitamine D, aangezien het skelet hierdoor reeds kalk tot zich neemt en dus onttrekt aan het bloed, terwijl de resorptie van kalk uit de darm nog nauwelijks toeneemt.
Ad b. Normocalcaemische tetanie komt o.a. voor bij alcalose, bij sommige vergiftigingen (bijv. guanidine), een enkele keer bij hersenaandoeningen, ook wel zonder duidelijke oorzaak (idiopathische tetanie) en niet zelden bij runderen door de combinatie van magnesiumtekort en spijsverteringsstoornissen (grastetanie).
De behandeling van tetanie is uiteraard afhankelijk van de oorzaak. Vaak is dieetregeling nodig, menigmaal ook toediening van kalkpreparaten; in spoedgevallen kan men calciumgluconaat in een ader inspuiten. Bij rhachitis moet vitamine D in een of andere vorm worden gegeven. Is er een tekort aan bijschildklier-hormoon, dan is een ander bestralingsproduct van ergosterol dan vitamine D2, nl. dihydrotachysterol, ook AT 10 genoemd, het aangewezen middel. Bestrijding van de hypocalcaemie (het verlaagde kalkgehalte van het plasma) is hoogst belangrijk, ook als er geen manifeste tetanie is, omdat deze op den duur aanleiding geeft tot afwijkingen aan haren, nagels, ooglens en hersenen, die aanvankelijk nog wel, maar later niet meer vatbaar zijn voor herstel.
DR H. J. VIERSMA.
