is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door de tetanusbacil (Clostridium tetani). Deze tetanusbacil bevindt zich vaak in straatvuil, zodat bij een verontreinigde wond steeds rekening gehouden moet worden met een tetanusinfectie.
In de meeste ziekenhuizen is het daarom gewoonte, een ongevalspatiënt die met verontreinigde wonden binnengebracht wordt direct anti-tetanus-serum toe te dienen. De ziekte breekt enkele dagen tot enkele weken na de infectie uit. Over het algemeen kan men zeggen, dat het verloop ernstiger is naarmate de ziekte eerder uitbreekt. In lichte gevallen blijft de ziekte vaak beperkt tot het verwonde lichaamsdeel.
De ziekte is gekenmerkt door een sterke overprikkelbaarheid van de bewegingszenuwen. Zeer lichte prikkels veroorzaken hevige en geruime tijd aanhoudende, meestal zeer pijnlijke spierkrampen. Tussen deze hevige aanvallen in blijven de spieren steeds stijf door een permanente matige kramp. Zeer kenmerkend is de kramp van de kaakspieren (trismus), die de ziekte de volksnaam „kaakklem” heeft bezorgd.
Voorts is opvallend de kramp van de gelaatsspieren, die de indruk wekt van een grimmige lach (risus sardonicus). Bij de ernstige vormen ligt de patiënt volkomen verstijfd met holle rug en het hoofd achterover in de kussens geboord. De arm- en beenspieren zijn daarbij stijf en pijnlijk gespannen. Het bewustzijn van de patiënt blijft tot het smartelijk einde volkomen helder.
Gelukkig kan deze ernstige ziekte tegenwoordig goed bestreden worden. Enerzijds prophylactisch met anti-tetanus-serum en anderzijds curatief door het toedienen van grote hoeveelheden anti-tetanusserum in de bloedbaan en het geven van curare (z curarine), dat de spierkrampen opheft.
DR A. VERJAAL
Tetanus kan eveneens bij verschillende diersoorten voorkomen, na infectie van wonden door de tetanusbacil (Clostridium tetani), die in de wond ectotoxines produceert welke in het lichaam de spierzenuwen vergiftigen, met als gevolg het ontstaan van kramptoestand der spieren.
Vooral het schaap is zeer gevoelig voor tetanus; na het scheren, staart couperen, castreren der rammen en ook direct na de geboorte van lammeren (navelinfectie) en door wonden, ontstaan door toevallig letsel, kan tetanus zich voordoen. Bij het paard kunnen nageltred, vernageling en andere verwondingen aanleiding geven tot tetanus. Een afdoend geneesmiddel tegen deze ziekte is onbekend ; het anti-tetanus-serum heeft weinig invloed op de reeds aan het zenuwstelsel gebonden toxines. Voorbehoedend (toediening direct na de verwonding of direct voorafgaande aan een operatie) werkt anti-tetanus-serum zeer goed. De ziekte kan tot de dood leiden of er treedt herstel in; in het laatste geval blijkt dat er geen duurzame immuniteit ontstaat. De tetanusbacil komt vrij in de natuur, in de aarde, voor en ook in faeces, bijv. in paardenfaeces; zonder aanwezigheid van een wond zal echter geen tetanus ( = klem) kunnen ontstaan.
PROF. DR JAC. JANSEN
Lit.: Hutyra, Marek and Manninger, Special Pathology and Therapeutics of the Diseases of Domestic Animals (5th Ed. 1946).
