Overijselse gemeente van 13 709 ha met (1952) 8700 inw., van wie (1947) 96 pct Prot. en 4 pct andersdenkenden, ligt bij Meppel en is gevormd uit een deel van het Hasselterambt. De bodem bestaat uit laagveen, pleistoceenzand, hoogveen en klei.
De bevolking leeft vnl. van landbouw (gemengde bedrijven); ook is er zuivelindustrie. Door ruilverkaveling is in de verdeling van de landeigendommen en het gebruik van de grond veel verbeterd. Tot de gemeente behoren de wegdorpen Staphorst (1947: 3040 inw.) en Rouveen 2025 inw., die door Friese turfdragers oorspronkelijk aan het Meppelerdiep ontstonden. Zij schoven met de vervening geleidelijk oostwaarts op en liggen thans aan de grote weg (Meppel - Zwolle, sinds 1940 buiten de dorpen omgelegd). Tot in de 17de eeuw echter maakten zij deel uit van de verbinding Zwolle - Hasselt - Staphorst - Dikninge-Ruinen. Verder telt de gemeente o.m. de buurten Lankhorst (300 inw.), IJshorst, Den Hulst (100 inw.), Hesselingen (145 inw.), Werkhorst (415 inw.) en Hamingen.De huizen onderscheiden zich door de kleurigheid der beschildering en ook het interieur toont grote voorliefde voor kleur (kerstboomballen als versiering aan klokken enz.). De klederdracht blijft streng gehandhaafd, ondanks de ligging van Staphorst midden in het land. De vrouwen dragen een breed zilveren oorijzer in combinatie met een donkere, onder de kin vastgestrikte muts die boven het voorhoofd een opgevulde stijve punt vertoont. Op Zondag draagt men een wit-kanten „toefmuts”. De kleur van de kleding is zwart of donkerblauw (grotendeels geweven van zelf gesponnen draden) en de zwarte omslagdoek heeft helderkleurige bloemmotieven. Daarbij komt een kleurige halsdoek. Merkwaardig zijn bij de vrouwen de platte silhouet van de romp en de brede vorm van de rok die op heupkussentjes rust. Bij de Zondagse dracht behoren grote zilveren schoengespen. Ook de mannen dragen zilverwerk. Vooral broekstukken en knopen trekken de aandacht. Typisch is ook de zwarte kindermuts met brede rand.
Hoewel ook hier de invloed van moderne ideeën onmiskenbaar is, zijn in Staphorst wellicht meer dan elders in Nederland vele oude tradities blijven bestaan.
Lit.: F. A. Ebbinge Wubben, Plaatsbeschrijving der gem. S. (1835); S. Groenman, S.f Sociografie van een gesloten gemeenschap (1947).
