Pools schrijver van Roetheense oorsprong (Przemysl 11 Nov. 1513 - einde 1566), was geestelijke, maar vooral geboren journalist en demagoog, ijdel en tuk op schandaal. Na lang verblijf in Duitsland en Italië trok hij in zijn vaderland de aandacht door schitterende pamfletten, waarin hij paradoxale ideeën op een uitdagende toon verdedigde.
Een twintigtal jaren wist hij de belangstelling van zijn tijdgenoten gaande te houden door zijn optreden in de politieke en de godsdienstige discussies en door lawaaierige initiatieven. Hij trouwde in 1551, doch wenste als katholiek priester in functie te blijven en richtte tot paus Julius III een zgn. verzoekschrift, dat eigenlijk een vernuftig beledigend pamflet was. Zijn talrijke geschriften in het Latijn en het Pools zijn slechts propaganda- en opruiende brochures, ook wanneer hun titel (zijn Latijns geschreven Pools Annalen, 1548-1552) dit niet laat vermoeden.
Hij was een oppervlakkig en zelfs oneerlijk denker, onsamenhangend, vol tegenstrijdigheden en wispelturig, maar heeft een zeer belangrijke rol gespeeld in de doorbraak van de Protestantse beweging in Polen. Dank zij zijn verfijnde humanistische cultuur slaagde hij er in de thema’s van het oude Polen in een grootse vorm in te kleden, die elementen uit de literatuur der Oudheid op voortreffelijke wijze verwerkt. Hij is ten slotte een van de grootste prozaschrijvers van zijn tijd door zijn weidse, steeds levendige stijl vol onstuimigheid, ironie en pathos. Op het eind van zijn leven geraakte hij in onmin met de Protestanten en verdedigde een theocratie.
Enkele zijner geschriften, vooral Poolse, zijn in verzamelingen van documenten herdrukt. De overige zijn (ged.) vert. d. Wlynski (Dziela, 2 dln, Wroclaw 1826).
Lit.: Orichoviana, een bundel onuitg. stukken, ed. Korzeniowski (Kraków 1891); Kubala, St. Or. i wplyw jego na rozwoj (upadek Reformacji w Polsce (Lwów 1870, 2de uitg. 1907, verouderd). Voorts detailstudies, echter geen overzichtelijk werk.
