Spaanse stad, hoofdstad van de gelijknamige provincie (ruim 400.000 inw.), ligt op 807 m hoogte op de rechteroever van de Tormes, is een spoorwegkruispunt aan de lijn Medina del Campo - Portugal en telt (1950) 71.900 inw.
Stadsbeeld.
Aan monumenten uit de Middeleeuwen en de Renaissance is deze stad een der rijkste van Spanje. In het centrum ligt de Plaza Mayor, aangelegd tussen 1729 en 1735 en omgeven door galerijen. De stad is een bisschopszetel met kathedraal, bestaande uit de aan elkaar gebouwde Catedral Vieja, de oude, en de Catedral Nueva, de nieuwe kathedraal.
De Catedral Vieja uit de 12de eeuw, waarvan de noordelijke transseptarm werd opgeofferd voor de bouw van de nieuwe kathedraal, bezit behalve de „torre de Gallo”, de achthoekige bekroning van de kruistravee, een altaarschilderij en fresco’s van Niccolò Fiorentino (15de eeuw), talrijke Gothische graftombes en een fraaie kloostergang (12de eeuw, verbouwd in de 18de eeuw) met tombes o.a. door Juan de Juni en een kapittelzaal met mudéjarplafond. De Catedral Nueva, begonnen in 1513 door Juan de Hontanon in Laatgothische stijl, met een 110 m hoge toren, werd voltooid in de 18de eeuw door Churriguerra , die de koepel op de viering ontwierp. De westgevel en de Puerta de Ramos zijn rijk met beeldhouwwerk versierd.
Het klooster van de Dominicanen van San Esteban, gebouwd van 1524-1610, met een gevel in platereske stijl bevat o.a. het graf van de hertog van Alva, gouverneur van de Nederlanden. Het Colegio del Arzobispo, gebouwd van 1527-’78 en door Philips IV bestemd voor de Ierse studenten, bezit een patio (binnenplaats) ontworpen door Diego de Siloe, in de voor Spanje ongewoon ernstige, harmonieuze Renaissancestijl. De universiteit is van zeer oude datum, want reeds in de 12de eeuw werd er gedoceerd in de kathedraal; Alphons IX stichtte er in het begin der 13de eeuw de universiteit. Het tegenwoordige gebouw dateert uit het einde der 15de en heeft een rijk portaal in platereske stijl, en een patio met bizar, Laatgothisch ornament. De stad bezit talrijke oude profane gebouwen, als de Casa de las Conchas, zo genoemd naar de geheel met pelgrimsschelpen versierde voorgevel uit het einde van de 15de eeuw en de Casa de las Muertas (huis der doden), een der fraaiste voorbeelden van de platereske stijl (begin 16de eeuw).
De nijverheid, die in de Middeleeuwen zeer omvangrijk was, is achteruitgegaan en levert thans vnl. meel, leer, kunstmest en goudsmeedwerk.
Geschiedenis.
Salamanca, het oude Salmantica, werd in 207 v. Chr. door Hannibal veroverd en kwam in de 8ste eeuw onder Moorse heerschappij en werd in 1085 door Alfonso VI heroverd. Zijn bloeitijd valt in de 16de eeuw, toen het naast economisch, kerkelijk en cultureel middelpunt, ook de woonplaats van een groot deel van de Castiliaanse hoge adel was. In 1812 leden de Fransen er een gevoelige nederlaag.
Lit.: José Camon Azmar, Guía de S., m. monumentenlijst (Madrid 1932).
