Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-10-2024

SAENREDAM, pieter jansz.

betekenis & definitie

Nederlands schilder en tekenaar van kerkinterieurs (Assendelft 9 Juni 1597 - Haarlem begr. 31 Mei 1665), was van 1612-’22 in de leer bij Frans Pietersz. de Grebber te Haarlem. In 1623 werd hij lid van het gilde.

Hij bezocht verschillende plaatsen in Nederland, waar hij dan steeds enige tijd bleef (’s-Hertogenbosch, Assendelft, Alkmaar, Utrecht, Rhenen). Aanvankelijk schijnt hij portretten te hebben getekend. Er is ons althans een vijftal etsen van Jan van de Velde naar portret-tekeningen van Saenredam bekend. Hij was bevriend met de bouwmeester Jacob van Campen (die zijn portret, nu in het Brits Museum te Londen, tekende) en het is zeer waarschijnlijk, dat deze op zijn voorliefde voor kerkinterieurs invloed heeft uitgeoefend.Hij schilderde en tekende met grote zorgvuldigheid, perspectivisch zuiver en bijna met mathematische nauwkeurigheid. Daardoor hebben zijn werken niet alleen aesthetische maar ook topografische waarde. Figuren in zijn schilderijen liet hij vaak door anderen aanbrengen. Nieuw was het in zijn werk, dat hij in toon schilderde. Hij gaf de ruimte weer, dikwijls stemmingsvol en gevuld met warm licht, zoals het vóór hem nog niet gedaan was. Zijn oudst bekende architectuurstuk, het interieur van de Haarlemse St Bavokerk, in de verzameling Schlosz te Parijs, is van 1628.

Tot zijn bekendste werken behoren de Mariakerk te Utrecht en het Oude Stadhuis van Amsterdam, beide in het Rijksmuseum. Fraaie tekeningen van zijn hand vindt men o.a. te Haarlem, Amsterdam en Utrecht (Gemeentearchief).

Lit.: P. T. A. Swillens, P. J. S. (1935).

< >