(1), ook Hans van den Velden, gelat. : Joannes Veldius, Nederlands calligraaf en paedagoog (Antwerpen 1568 - Haarlem 10 Sept. 1623), week na de val van Antwerpen (1585) uit naar de Noordelijke Nederlanden, vestigde zich te Delft, daarna vermoedelijk reeds in 1592 te Rotterdam als Frans schoolmeester, verkocht zijn school in 1620 en werd in 1621 schrijfmeester aan de Latijnse school te Haarlem. Hij is een van Nederlands bekendste 17de-eeuwse calligrafen en schreef verschillende werken op dit gebied, die thans zeer gezocht zijn; ook publiceerde hij enkele Franse dichtbundels voor de jeugd.
Bibl. : Lettre défensive pour l’art de bien escrire (1600) ; Deliciae variarum insigniumque scripturarum, G. Gauw sculps. (1604/05) ; Spieghel der schrÿfkonste, 3 dln (Rotterdam 1605, 2de dl: Thresor literaire, 3de dl: Fondement boeck, herdr. Amsterdam bij Willem Jansz. Blaeu ca 1625); Exemplaer-boec, G. Gauw sc. (1607); Quatrains spirituels et moraux servans d’instruction et enseignement à la jeunesse (Rotterdam 1613) ; Bouquet printanier.... pour l’usage et l’utilité de la jeunesse (Rotterdam 1613); Duytsche exemplaren van alderhande gheschriften (Haerlem i620-’2i, 2de dl: Thresor literaire, 3de dl: Der duytschen en ffanschen scholen exemplaer-boeck) ; Sommige exemplaren van verscheyden gheschriften (,Haerlem 1623); Spiegel der jonck-heyt om bequamelyck te leeren schrijven (Rotterdam 1626).
Lit.: K. J. Riemens, Esquisse historique de l’enseignement du français en Hollande (Leyde 1919); J. G. van Gelder, J. v. d. V. 1593-1641, teekenaar en schilder, diss. Utrecht (1933), blz. 1-5; Katalog der Ornamentstich-Sammlung der staatlichen Kunstbibliotheca, Berlin (Berlin 1939).
(2), Nederlands tekenaar, graveur en schilder (Rotterdam of Delft 1593 — Enkhuizen Nov. 1641), zoon van de vorige, werkte bij Jacob Matham te Haarlem en werd aldaar lid van het gilde in 1614. In 1618 trouwde hij met de dochter van een rijke reder in Enkhuizen, waarheen hij ca 1640 verhuisde. Zijn landschappen in de omgeving van Haarlem en elders ontstonden onder impressie van werken van zijn neef Esaias van de Velde, H. Goltzius en Jac. Matham. Uit zijn groepen boeren en soldaten spreekt humoristisch gevoel voor typisch Hollandse elementen. Zijn etsen beïnvloedden Nederlandse kunstenaars van de volgende generatie, o.a. Rembrandt, zowel als buitenlanders: Sylvestre, Perelle en Wenzel Hollar, die 16 van zijn prenten copieerde.
Lit.: D. Francken en J. van der Keilen, L’Œuvre de J. v. d. V. (Amsterdam 1883); J. G. van Gelder, j. v. d. V. 1593-1641 teekenaar en schilder, diss. Utrecht (1933).
