Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 17-10-2024

Ruyter, de (oorlogsschepen)

betekenis & definitie

naam van Nederlandse oorlogsschepen, de voornaamste zijn:

De Ruyter I, linieschip, gebouwd op ’s Landswerf te Amsterdam in 1779. Bewapend met 68 stukken, lengte 170 voet, breedte 46, diepgang 20. Vlaggeschip van schout bij nacht Zoutman in de slag bij Doggersbank, 5 Aug. 1781. In 1799 overgegeven aan de Britten, die de naam De Ruyter voor het schip handhaafden. Verongelukt bij Antiqua in 1804.

De Ruyter III, linieschip, gebouwd te Amsterdam, gedoopt door Lodewijk Napoleon in 1806, in 1811 gereed gekomen. Bewapend met 80 stukken. Bemanning 450 koppen. Hees te Den Helder 4 Mei 1814 voor het eerst de Nederlandse vlag. Sedert 1816 wachtschip te Soerabaja, aldaar 1818 gesloopt.

De Ruyter IV, in 1831 als linieschip der 2de klasse te Vlissingen op stapel gezet, doch 1853 te water gelaten als fregat 1ste klasse met 51 stukken. Lengte 65 m, breedte 14,5 m, diepgang 6,8 m. De waterverplaatsing bedroeg 2828 ton. In 1861 te Hellevoetsluis van stoomvermogen voorzien en verbouwd tot gepantserde stoombatterij met 14 kanons van 60 lbs. Tijdens de Frans-Duitse oorlog in 1870 in dienst gesteld en in 1874 gesloopt.

De Ruyter VI, in 1885 in dienst gesteld stoomfregat, groot 3450 ton, lang 80 m, breed 12 m, diepgang 6 m. Hoofdbewapening 6 kanons van 17 cm en torpedobewapening. Snelheid 14½ mijl. Deze bodem maakte deel uit van de expeditie naar Lombok. In 1900 afgevoerd uit de sterkte en verkocht.

De Ruyter VII, pantserschip, in 1902 in dienst gesteld. Het schip viel algemene bewondering ten deel, vooral in de V.S. Waterverplaatsing 5080 ton, lang 97 m, breed 15 m, diepgang 5,8 m. De hoofdbewapening bestond uit 2 kanons van 24 cm, torpedolanceerinrichting, pantserdek en pantsergordel. Snelheid 16½ mijl. De bemanning bedroeg 360 koppen.

Het maakte deel uit van de Bali-expeditie, vertrok in 1915 naar Ned.-Indië, in 1918 vlaggeschip van het Nederlands eskader in Indische wateren. In 1924 verkocht en gesloopt.

De Ruyter IX, kruiser, in 1936 in dienst gesteld. Waterverplaatsing 6580 ton, een lengte van 170 m, breed 15,6 m, diepgang 4,9 m. De hoofdbewapening bestond uit 7 kanons van 15 cm; het schip was voorts uitgerust met een katapult voor vliegtuigen. De bemanning bestond uit 435 koppen. Het vertrok 12 Jan. 1937 naar Nederlandsch-Indië, waar het sinds Mei 1937 als vlaggeschip van het Nederlands eskader dienst deed, tot het in de Java-zeeslag ten onder ging. Op 13 Juni 1940 hees het schip de vlag van de schout bij nacht K.

W. F. M. Doorman. Na het uitbreken van de oorlog met Japan beschermde het schip in samenwerking met andere oorlogsbodems diverse convooien van Straat Soenda naar Straat Banka en naar Singapore. Op 4 Febr. 1942 aanvaardde Doorman het bevel over de geallieerde scheepsmacht, met zijn vlag op H.Ms.

De Ruyter. Het schip nam aldus deel aan de acties benoorden Bali op 10 Febr., in de Gasparstraten op 15 Febr., in Straat Badoeng in de nacht van 19 op 20 Febr. en op 27 Febr. aan de slag in de Java Zee. H.Ms. De Ruyter was toen als vlaggeschip de eerste der vijf geallieerde kruisers in de linie en ging ten 23.15 ten onder, te zamen met H.Ms. Java ten gevolge van torpedotreffers, op 35 zeemijlen Z.W. van Bawean. In volmaakte orde verlieten de Nederlandse bemanningen de snel zinkende schepen, doch oververmoeidheid, ten gevolge van de grote, dagenlange inspanning is waarschijnlijk oorzaak geweest dat slechts weinig drenkelingen (ca 80) zijn gered.

De Ruyter X, kruiser, einde 1939 te Rotterdam op stapel gezet, oorspronkelijk als Eendracht. Het was de persoonlijke wens van H.M. Koningin Wilhelmina in 1947 dat het schip voortaan de naam De Ruyter zou dragen. Waterverplaatsing 11.315 ton, lengte 200 m, breedte 17 m, diepgang 6 m, snelheid 31 mijl. Hoofdbewapening 8 kanons van 15 cm. De ervaringen van Wereldoorlog II leidden tot een aanzienlijke uitbreiding en verzwaring van de luchtbatterij. De bemanning zal bijna 1000 koppen tellen.

KAPT.-LUIT. T. ZEE MR S. A. L’HONORÉ NABER

< >