is een kleurloze, kristallijne stof, die voorkomt in de wortels van verschillende soorten van de tot de familie der Leguminosen-Papilionaceeën behorende geslachten Derris en Lonchocarpus. De Derrisplanten, vooral D. elliptica en D. malaccensis die de „tubawortels” (in Indonesië akar toeba genoemd) leveren, komen voor in India, Indonesië en op de Philippijnen.
De inlandse bevolking gebruikte de wortels al lang als een visvergift. De stof is echter ook dodelijk voor insecten en onderscheidt zich van de meeste synthetische insecticiden door het feit, dat ze voor warmbloedige dieren volkomen onschadelijk is.Het is een typisch contactgif van de samenstelling C23H22O6 , met sm.pt 163 gr. C. In de plant komen naast het rotenon echter ook nog enige verwante stoffen voor als toxicarol, degueline en derrine. De giftigheid van de wortels wordt zeker niet alleen door het rotenon bepaald. De wortels worden zowel als zodanig in gedroogde toestand, of na verdeling tot de zgn. chips, of na fijn vermalen tot poeder in de handel gebracht. Daar het poeder echter gemakkelijk te vervalsen is, prefereert de handel de wortels als zodanig of als chips.
Van het in Zuid-Amerika thuishorende geslacht Lonchocarpus zijn vooral de soorten L. Ururu uit Brazilië, L. utilis uit Peru (de barbasco, cubé of timboroot) en L. Nicou uit Guyana (nekoe in Suriname en nicou uit Frans Guyana) van belang. Hoewel het rotenon- zowel als het aetherextractgehalte vaak niet voor dat van de Derriswortel onderdoet, is de werking van het Derrisproduct meestal beter dan van Lonchocarpus. Het zijn steeds planten, die in volwassen toestand klimmen en wanneer ze gekweekt worden, zoals op Java geschiedt, al vrij spoedig voldoende wortels vormen. In 1934 kwam het product voor het eerst op de markt, in 1946 voerden de V.S. 11 millioen pounds in.
DR A. KLEINHOONTE
Lit.: Spoon, Van der Laan, Smulders en Diakonoff, Het verschil in werkzaamh. v. Derris- en Lonchocarpuswortel en de ondersch. van hun wortelpoeders, Ber. Afd. Handelsmus. Kon. Ver.
Kol. Inst. no 110, 1937.
