(registrum) heet in de oorkondenleer een officiële verzameling, in boekvorm, van gecollationneerde afschriften van oorkonden, brieven enz. (originelen of minuten), uitgegaan van één bepaalde kanselarij en gericht aan verschillende geadresseerden. Een overeenkomstig copieboek van stukken afkomstig van diverse oorkonders en gericht aan één geadresseerde (bijv. een klooster), heet een cartularium.
Kanselarij registers werden bijgehouden in het belang zowel van de administratie als van de geadresseerden, die de mogelijkheid hadden om bij voorkomende gevallen naar het officiële afschrift een nieuw stuk te laten vervaardigen. De copieën (veelal in enigszins vereenvoudigde vorm) van oorkonden in registers bieden, veel meer dan die in cartularia, een waarborg van betrouwbaarheid. Dit geldt uiteraard niet voor oudere stukken, niet afkomstig van de instantie die het register houdt, die men door opneming in een register heeft willen doen legaliseren. Absolute zekerheid dat een oorkonde, die in een register voorkomt, ook inderdaad zo is uitgevaardigd, is echter niet steeds aanwezig.
De Romeinse bestuursorganen hielden op papyrusrollen afschriften bij van uitgaande en inkomende stukken. De pausen namen dit gebruik reeds in de 4de eeuw over (meer en meer uitsluitend alleen uitgaande stukken). De grote reeks der Vaticaanse registers vangt echter eerst aan onder Innocentius III (1198). In de Franse koninklijke kanselarij verschijnen registers onder Philips Augustus (1200); vrijwel terzelfdertijd beginnen in Engeland onder Jan zonder Land (1199) de Chancery Rolls. Met de uitbreiding en specialisering van de regeringswerkzaamheden en het ontstaan van lagere kanselarijen (van gerechtshoven, rekenkamers enz.) ging een toeneming van het aantal registerreeksen gepaard. De kanselarijen van andere vorsten (de keizerlijke begin 14de eeuw), van bisschoppen, van steden enz. volgden in de loop van de 13de en 14de eeuw. In Engeland is men voortgegaan met in plaats van registers perkamenten rollen (rotuli, rolls) te gebruiken, zoals op het vasteland slechts sporadisch, vnl. in de oudste tijden, is voorgekomen.
Lit.: z onder oorkondenleer.
