Westduitse stad in het Land Beieren met (1952) 121 925 inw. (1939: 97 970; 1945: 130 100), van wie (1950) 84 pct R.K., 14 pct Evang. en 2 pct andersdenkenden, ligt op 333 m hoogte, op de rechteroever van de Donau, tegenover de samenvloeiing met de Regen, op een kruispunt van spoorwegen (Neurenberg - Wenen en Hof - München) en vormt het beginpunt van de Donauscheepvaart (overlaadhaven) naar Passau en Oostenrijk.
STADSBEELD
Regensburg bestaat uit een onregelmatig gebouwde binnenstad met ruime en regelmatig aangelegde buitenwijken. Het oude stadsbeeld heeft vooral door luchtaanvallen op 22 Oct. 1944 en 14 Mrt 1945 geleden.
Van de vele kerken is in de eerste plaats de Gothische dom S. Peter (1275-1524) te noemen (zie ill. Glasschilderkunst VIII). De architectenfamilie Roritzer had een belangrijk aandeel aan zijn bouw in de 15de eeuw; de 101 m hoge torens werden pas in de 19de eeuw voltooid. De Romaanse S. Emmeramskirche (8ste—12de eeuw) kreeg een barokke binnendecoratie (1731-33) door de gebroeders Asam.
Vermeldenswaard is de Romaanse kerk van het Schottenklooster St Jacob (12de eeuw). De grote zaal van het Gothische Rathaus uit de 15de eeuw werd van 1663-1806 voor de zittingen van de Reichstag gebruikt. Een aantal patriciërshuizen uit de Middeleeuwen is bewaard gebleven; de architectuur van het paleis Thurn-und-Taxis (19de eeuw) is geïnspireerd op de vormen der Duitse late Renaissance. De prachtige, 304 m lange stenen boogbrug over de Donau (1135-46) werd aan het eind van Wereldoorlog II door Duitse troepen gedeeltelijk vernield. Regensburg was met Albr. Altdorfer* het middelpunt der Donauschool.
De stad is in de eerste plaats een administratief en een geestelijk centrum (zetel van een R.K. bisschop). Regensburg bezit een filosofisch-theologische hogeschool met sterrenwacht, een R.K. kerkmuziekschool, een wereldberoemd domkoor en grote musea. De nijverheid omvat vooral brouwerijen, machine-, kalk- en grafische industrie, meubelmakerij, aardolieraffinaderij en scheepsbouw. Er is een levendige handel, vnl. in graan, hout en aardolie. Aan de overzijde der rivier ligt de voorstad Stadt-am-Hof. Bij het in de nabijheid gelegen Kumpfmühl werden in 1885 Romeinse oudheden ontdekt.
Geschiedenis
Regensburg ontstond in 179 n. Chr. uit de Romeinse legerplaats Castra Regina, aangelegd op de plaats van de Keltische nederzetting Radasbona. In de 6de eeuw resideerden er de Beierse hertogen, in 729 werd zij bisschopszetel. Sedert 1245 vrije Rijksstad, ontwikkelde zij zich in de latere Middeleeuwen tot een welvarende handelsstad. In 1542 werd de Hervorming ingevoerd, die het grootste deel van de bevolking onder haar aanhangers telde. In de 17de eeuw verarmde de stad en behield slechts betekenis als de permanente zetel van de Rijksdag (1663-1806).
In 1810 werd de stad met Beieren verenigd. Het aantal gebouwen en woningen (1939 = 100) bedroeg in 1945 85 resp. 88 en in 1951 115 resp. 112.
Lit.: H. Hildebrandt, R., in: Berühmte Kunstst., dl 52 (1910); J. A. Endres, R. (1925); F. Mader, Stadt R., 3 dln (1933); 1200 Jahre Bistum R., hrsg. v. Bischof Buchberger (1939); A.
Horn, Der Dom zu R. (1940); K. Weiss, R. (1948); F. Hitl, R. zwischen Napoleon u. Bismarck (1949); H. Dachs, R. (1950).
