Heilige (Nijmegen 8 Mei 1521 - Freiburg (Zwits.) 21 Dec. 1597), de zoon van burgemeester Jacob Kanis (niet: De Hondt), en door paus Pius XI genoemd ,,de tweede Apostel van Duitsland, een andere Bonifacius”, deed zijn middelbare en hogere studiën grotendeels te Keulen, waar hij een uitgave bezorgde van de mystieke werken van Tauler onder het pseudoniem Petrus Noviomagus. Deze uitgave is het eerste door een Jezuïet gepubliceerde geschrift.
In 1543 werd hij opgenomen in de pas gestichte Sociëteit van Jezus en ontving drie jaar later de priesterwijding. Zijn plechtige kloostergeloften deed hij in 1549 te Rome in aanwezigheid van de stichter St Ignatius van Loyola en trok toen wederom naar Duitsland, na te Bologna tot doctor in de godgeleerdheid te zijn gepromoveerd. Hij doceerde aan verschillende Duitse universiteiten. Van 1556-1571 was hij provinciaal der Opper-Duitse provincie en bleef intussen met kracht ijveren voor de doorvoering der dogmatische en disciplinaire decreten van het Concilie van Trente.
Van 1571—1577 predikte hij vooral te Innsbruck en omstreken, in 1580 vertrok hij op hoger bevel naar Freiburg in Zwitserland, waar hij bleef doceren en schrijven.Canisius heeft als man van grote heiligheid en algemene begaafdheid, als geleerde, bezielend predikant, geestelijk schrijver, zielenherder en organisator een diepgaande werkzaamheid ontwikkeld. Hij geldt in de ogen van het nageslacht als de leider der Contra-reformatie en is daarom ook meermalen aangevallen. Woorden van haat of verachting zijn hem nochtans vreemd. Het beroemdst is zijn drievoudige catechismus: de grote voor ontwikkelden: Summa doctrinae christianae (1555); de kleine voor gymnasiasten: Catechismus parvus catholicorum (1558); de kleinste voor kinderen en het eenvoudige volk (1556).
De kleine uitgave geldt voor de beste. In zijn verschillende vormen (grote, kleine en kleinste) en vertalingen beleefde de catechismus 400 uitgaven. Deze kampioen van de katholieke geloofsleer werd in 1864 zalig- en in 1925 heilig verklaard, tevens kreeg hij de titel van kerkleraar. Zijn feestdag is 27 April.
A. c. OOMES
Lit.: O. Braunsberger, Beati Petri Canisii epistulae et acta (8 dln, Freiburg im Breisgau 1896-1923); Idem, Leven van den Zaligen P C. (Hilversum 1925); J. Metzler (München-Gladbach 1925); L. Christiani (Paris 1925); J.
Brodrick (London 1935); J. van Ginneken, Peter Kanis van Nijmegen (A’dam 1928); Tesser, P. C. als human. geleerde, diss., Nijmegen (1932). Bibl. in Bijdr. en Meded. van „Gelre”, XXX, 266-280.
